Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

экскурса́нцкі, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да экскурсанта. Экскурсанцкі білет. Экскурсанцкі вагон.

экскурсі́йны, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да экскурсіі (у 1 знач.). Экскурсійны сезон.

2. Прызначаны для абслугоўвання экскурсантаў, экскурсій. Экскурсійнае бюро.

экску́рсія, ‑і, ж.

1. Наведванне (звычайна калектыўнае) чаго‑н., паездка, прагулка куды‑н. з навуковай, адукацыйнай ці іншай мэтай. Экскурсія ў музей. □ Экскурсія закончылася, але нікому з вучняў не хацелася пакідаць завод — так тут усё было цікава, захапляюча. Рунец.

2. Разм. Група ўдзельнікаў такой паездкі, прагулкі, наведвання. І вось аднойчы, ужо сярод лета, на Манін агарод прыйшла цэлая экскурсія: старшыня калгаса, брыгадзіры і Іван Навумавіч. Якімовіч.

[Ад лац. excursus — вылазка.]

экслі́брыс, ‑а, м.

Па-мастацку аформлены кніжны знак, які наклейваецца на ўнутраным баку вокладкі кнігі і паказвае на прыналежнасць яе ўладальніку. Многія ўладальнікі бібліятэк аздабляюць свае кнігі спецыяльным кніжным знакам экслібрысам: сімвалічным малюнкам з імем кнігалюба. «Помнікі».

[Лац. ex libris — з кніг.]

экслібрысі́ст, ‑а, М ‑сце, м.

Мастак, які малюе экслібрысы.

экспазе́, нескл., н.

1. Кароткі змест якога‑н. дакумента, твора і пад.; вытрымка з іх.

2. Кароткае паведамленне прадстаўніка ўрада па якому‑н. пытанню бягучай палітыкі ў парламенце. Выступіць з экспазе.

[Фр. exposé.]

экспазіту́ра, ‑ы, ж.

Чыя‑н. агентура ў чужой краіне.

[Ад лац. expositurus.]

экспазіцы́йны, ‑ая, ‑ае.

1. Які з’яўляецца экспазіцыяй. Экспазіцыйная сцэна.

2. Прызначаны для экспазіцыі (у 2 знач.). Экспазіцыйная зала. Экспазіцыйны стэнд.

экспазі́цыя, ‑і, ж.

1. Уступная частка літаратурнага твора, у якой апісваюцца абставіны, што папярэднічаюць пачатку дзеі, развіццю сюжэта. Экспазіцыя рамана. // Першы раздзел музычнага твора (санаты, фугі), дзе выкладаюцца асноўныя тэмы.

2. Размяшчэнне ў пэўнай сістэме якіх‑н. прадметаў, экспанатаў для агляду. Новая экспазіцыя выстаўкі. Экспазіцыя спектакля. // Самі прадметы, часткі, размешчаныя ў пэўным парадку, у пэўнай сістэме, а таксама месца, дзе яны размешчаны. Пашырыць экспазіцыю музея. □ Домік [Э. Ажэшка] ў Гродне цудам ацалеў у час вайны, але экспазіцыю музея фашысты разрабавалі дашчэнту. «Помнікі».

3. Спец. Колькасць асвятлення, якую атрымлівае святлоадчувальны матэрыял у час фатаграфавання. // Час, на працягу якога аб’ектыў фотаапарата застаецца адкрытым. Кароткая экспазіцыя. Час экспазіцыі.

[Лац. expositio — выкладанне, наказ.]

экспанава́нне, ‑я, н.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. экспанаваць.