Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

крапі́ўка, ‑і, ДМ ‑піўцы, ж.

1. Памянш. да крапіва.

2. Пакаёвая пахучая расліна сямейства губакветных з кветкамі і лісцем, як у крапівы.

крапі́ўнік, ‑а і ‑у, м.

1. ‑а. Стракаты матылёк, вусені якога жывуць на крапіве.

2. ‑у. Зараснікі крапівы.

крапі́ўніца, ‑ы, ж.

Хвароба, якая суправаджаецца свербам і паяўленнем на скуры пухіркоў, падобных да апёкаў крапівой.

крапі́ўны, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да крапівы. Крапіўныя зараснікі. // Прыгатаваны з крапівы; з крапівой. Крапіўнае варыва.

2. у знач. наз. крапі́ўныя, ‑ых. Сямейства двухдольных раслін, да якога належаць крапіва, рамі і інш.

•••

Крапіўная ліхаманка гл. ліхаманка.

крапі́цца 1, краплюся, крэпішся, крапіцца; незак.

Разм. Трымаць сябе ў руках, стрымлівацца, мацавацца. Юзік з усяе моцы крапіўся, каб не ўмяшацца [у сварку]. Крапіва. // Бадзёрыцца. Рыгор і сам адчуваў цяжар дарогі і бяссоннай ночы, але крапіўся, змагаўся з утомай і млявасцю, адганяў дрымоту. Гартны.

крапі́цца 2, крапіцца; незак.

Зал. да крапіць.

крапі́ць, краплю, крапіш, крэпіць; незак., каго-што.

Пырскаць на каго‑, што‑н. Крапіць падлогу. // Пырскаць свянцонай вадой пры выкананні некаторых царкоўных абрадаў. Поп жа стаяў збоку і крапілам крапіў, шэпчучы сабе пад нос нейкія малітвы. Чарот.

кра́пка, ‑і, ДМ ‑пцы; Р мн. ‑пак; ж.

Разм. Тое, што і крапіна. На сіні званочак за дарогай сеў мятлік — карычневы, з белымі крапкамі на крыльцах. Савіцкі.

крапла́к, ‑у, м.

Сумесь алюмініевых і кальцыевых солей алізарыну, якая ідзе на прыгатаванне паліграфічных і акварэльных фарбаў.

крапле́нне, ‑я, н.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. крапіць.

краса́, ‑ы, ж.

1. Тое, што робіць каго‑, што‑н. прывабным; хараство, прыгажосць. Белыя пралескі на прагалінах убіралі зямлю сонечнай красой вясковай. Лынькоў. Запомніўся мне аднастайны і роўны шум пушчы, што стаяла ў красе асенняга золата. Краўчанка.

2. Пра што‑н. прыгожае, цудоўнае. Дзе столькі ласкі, красы і прывету, як на Савецкай шчаслівай зямлі! Машара. Я шчаслівы, Што ў суджаны час Нарадзіўся на гэтай зямлі, Дзе такія густыя лясы І такія спакойныя рэкі, Дзе вясной непаўторна штораз Зелянеюць разлогі-палі, Дзе ўладар гэтай дзіўнай красы — Ты, народ мой, на вечныя векі! Гілевіч.

3. Прыгожы, прывабны выгляд. Хто бачыў яе, той забыць век не мог Красы яе светлай, дзявочай. Танк. Прабачце мне, цудоўныя палацы, Не вашай любаваўся я красой. Панчанка.

4. Упрыгожанне, слава чаго‑н. Зноў адновім сталіцу Радзімы, Беларусі Савецкай красу. Астрэйка. Заўсёды ў паходзе маё пакаленне Нап’ецца з твае жыватворнае нашы Празрыстых, як неба, як сонца, струменяў, О Нарач! Краса беларуская наша. Хведаровіч.

5. Пылок на цвітучых злакавых раслінах.

•••

Ва ўсёй (сваёй) красе — а) у харастве, раскошы. Тады Мазыр ва ўсёй красе раскінуўся перад вачыма. Дубоўка; б) (іран.) з усімі недахопамі. Адным словам, уся «тэхналогія» так званага дысертанта раскрывалася ва ўсёй сваёй красе. «ЛіМ».

Для (дзеля) красы — у якасці ўпрыгожання.