Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Пру́ткі ’цвёрды, але гнуткі’; ’жорсткі, каляны, цвёрды’ (ТСБМ, Шат., докш., Янк. Мат.), ’дзябёлы, моцны’ (Сл. ПЗБ), ’пругкі’ (Сл. ПЗБ), пру́ткасць ’пругкасць’ (воран., Сл. ПЗБ), пру́тко ’туга’ (брэсц., Нар. лекс.), прутчэ́ць ’мацнець’ (Сцяшк. Сл.). Рус. дан. пру́ткий ’гнуткі’. Да прут1. Але пру́тка ’хутка, імкліва’ (іўеў., Сцяшк. Сл.) з прудкі (гл.); параўн. Брукнер (436), які польск. prętki лічыць вынікам адбітку вымаўлення ў правапісе.

Пруто́к, пруто́к ’абрус’ (драг., ДАБМ, камент., 929). Да *порто́к < порт, парцяны (гл.).

Прутэ́ ’дыван, вытканы з самаробных нітак’ (дзятл., Сцяшк. Сл.). Відавочна, з *портэ́, параўн. палес. пуртяны́ ’з порту’ (Уладз.) у выніку перастаноўкі гукаў. Далей гл. порт.

Прутэ́сія ’іконы, якія насілі ў час царкоўнай працэсіі’ (віл., Сл. ПЗБ). Гл. пратэсія.

Прухні́ца ’зморшчкі’ (гродз., Сл. ПЗБ), ’перагной’ (Скарбы). З польск. próchnica ’перагной, гумус’.

Прухно́ ’парахня’ (іўеў., гродз., Сл. ПЗБ). З польск. próchno ’тс’ (Мацкевіч, тамсама, 4, 120). Сюды ж пру́хнуць ’гніць’ (Нас.) < польск. próchnieć ’тс’ (Кюнэ, Poln., 90; Цвяткоў, Запіскі, 1, 56), а таксама пру́хлы ’трухлы, спарахнелы, сатлелы’ (Нас., Гарэц.), прухня́вы ’гнілы, сатлелы’ (Нас.), якія маглі быць запазычаны або ўтвораны на беларускай глебе.

Пруце́нь ’рыбалоўная лавушка з дубцоў’ (полац., Нар. сл.), пру́тніца ’тс’ (віц., Нар. лекс.). Да прут (гл.).

Пру́цы ’забалочаная мясціна’ (Сцяшк. Сл.). Няясна. Магчыма, з польск. pręcie ’галлё’, г. зн. ’месца, дзе расце хмызняк’ па распаўсюджанай мадэлі назваў балот па прызнаку расліннасці; гл. аб гэтым Талстой, Геогр., 164 і наст. У гэтым выпадку слова было адаптавала паводле мн. л. м. р.

Пруцяне́ць ’станавіцца нягнуткім, нерухомым; карчанець’ (ТСБМ). Гл. апруцянець.

Пруця́нка ’кошык з прутоў’ (Касп.). Дэрыват ад прым. пруця́ны < прут.