Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Кудо́шыць ’круціць, згортваць’ (ТС). Да кудаса (гл.) ’мяцеліца, непагадзь, завея’. Рэгулярна а > о пад націскам, спарадычна ‑siti > ‑šiti.

Кудо́ю ’куды’ (Янк. Мат., Бяльк.). Рыфмаваныя формы кудоюсюдою заключаюць у сабе флексію творн. скл. ж. р. («ісці шпаркай хадою»).

Ку́дра ’невялікі вадаём’ (Сл. паўн.-зах., Сцяшк., Мат. АС), кустарнік’ (Яшк., Сцяшк. Сл.). Укр. кудра ’невялікі вадаём’ польск. kudra ’тс’. Запазычанне з балт., параўн. літ. kū́dra ставок або балота, якое парасло кустарнікам’ (Цыхун, Лекс. балтызмы, 52; Урбуціс, Baltistica V (1), 62; Невская ССЛ, 1972, 1, 99; Непокупны, Связи, 194; Грынавецкене і інш. LKK, 16, 194; Лаўчутэ, Балтизмы, 37).

Кудраве́ц1 ’аксамітка’ (Ян.). Да кудзер (гл.).

Кудраве́ц2 ’сорт ільну’ (Влад.). Да кудзер (гл.).

Ку́дравіцы ’апорная частка прыстасавання пад вясло’ (Нар. сл.). Няясна.

Кудра́ўка ’недагарэлае палена дроў’ (Сцяшк., Мат. АС). Гл. кудра.

Ку́дры ’кучары’ (Яруш., Бяльк.). Да кудзер (гл.).

Куды́ ’ў якім напрамку?’ (ТСБМ, Нас., Шат., ТС, Сл. паўн.-зах., Яшк., З нар. сл., Грыг., Мал., Касп., Ян.). Укр. куди, рус. куда ’тс’, ст.-слав. кѫдоу, балг. къде, серб.-харв. ку̏д, славен. kód, польск. kędy, чэш. kudy, палаб. vuötkǫd ’адкуль’. Да прасл. kǫdy. Прасл. ot‑kǫdъ ’адкуль’ добра суадносіцца са ст.-прус. is‑quendau ’тс’. Такім чынам, балта-славянскае *kondau можна суаднесці з лац. unde ’адкуль’ (з *kunde, параўн. лац. alicunde, necunde) (параўн. Бернекер, 674; Траўтман, 111; ESSJ Sg, Sv. 2, 371; Тапароў, I–K, 77–79).

Куды́ркаць ’курлыкаць’ (ТС). Гукапераймальнае. Магчыма, кантамінацыя кудахтаць (гл.) і курлыкаць (гл.).

Куды́сь ’невядома куды’ (ТСБМ, Сержп. Пр., Гарэц.). Гл. куды.