Курта́ты 1 ’бясхвосты’ (ТСБМ, Сл. паўн.-зах.), ’маларослы’ (Гарэц.). Укр. куртатій ’тс’. Прыметнік з прадуктыўным суфіксам ‑аты. У іншых славянскіх мовах гэты суфікс не зафіксаваны (параўн. Слаўскі, 3, 414), таму слова трэба лічыць беларуска-ўкраінскай інавацыяй. Агульнараспаўсюджанае ў заходнеславянскіх мовах kurta ’сабака з адрэзаным хвастом’ запазычана з лац. curtus ’кароткі’ (с.-лац. curtus canis ’сабака з адрэзаным хвастом’).
Курта́ты 2 ’чорт’ (Федар.). Да куртаты 1 (гл.). Параўн. куцы 1 ’кароткі’ і куцы 2 ’чорт’ (гл.).
◎ Курта́ч ’кароткае на ваце мужчынскае паліто’ (Сцяшк.). Гл. куртаў.
◎ Куртэ́ль ’малы ростам чалавек’ (Жыв. сл.). Да куртах (гл.).
Ку́рцік 1 ’малы, куртаты’ (Сцяшк.). Гл. курта 1.
Ку́рцік 2 ’курта’ (Бяльк., Сержп. Пр., Сержп. Грам., Мат. Маг.). Да курта 3 (гл.).
Курч 1 ’карчага’ (З нар. сл.). Да курчыцца (гл.).
Курч 2 ’сабака з пароды хартоў, сетэр’ (Гарб.). Запазычанне з польск. kurcz ’тс’ (Слаўскі, 3, 394–395).
◎ Курча́ць ’кумкаць’ (Мат. Гом.). Гукапераймальнае.
◎ Курчу́к ’рана ў храпе’ (Сл. паўн.-зах.). Параўн. літ. kurčiūkas ’тс’ (Сл. паўн.-зах., 2, 585). Балтызм.
◎ Курчы́ны ’жэрдкі ў хаце пад столлю, на якія вешаюць адзежу’ (Бяльк., Рам., Мат. Маг., Пал.). Да курчі (гл.).
Ку́рчыцца ’сціскацца ўсім целам’ (ТСБМ, Шат., З нар. сл.). Укр. корчитися, рус. корчиться ’тс’, ст.-слав. кърчити, серб.-харв. кр̏чити се, славен. kŕčiti se ’тс’, польск. kurczyć się, чэш. krčiti sě, славац. kŕčiť ’тс’. У польскай мове r > ur, таму трэба думаць, што бел. курчыцца ўзнікла пад уплывам польск. kurczyć się. Індаеўрапейскіх і балтыйскіх паралелей няма (гл. Слаўскі, 3, 396–397).
◎ Ку́рштаць ’цягнуць, выцягваць (з чаго-небудзь)’ (Федар. Рук.). Параўн. курстацца (гл.).