Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Прабе́л ’недахоп, недагляд’, ’пропуск у тэксце, прагал’ (ТСБМ). Рус. пробе́л, ст.-рус. пробѣлъ ’белы (які не запоўнены) прамежак’ ад про- і белый, якія былі крыніцай запазычання.

Прабі́нда экспр. ’дасціпны’ (смаляв., Сл. ПЗБ.). Значэнне, мабыць, вызначана недакладна, параўн.: я прабінда была, усюды залезу, г. зн. ’пралаза, пройда і г. д.’ Дэрыват ад бінда (гл.) з прыст. пра-, якая — з семантычна блізкіх пракуда, пралаза і да т. п., параўн. біпды біць ’гультайнічаць’ (Нас.).

Прабі́рка ’шкляная трубачка з дном’ (ТСБМ). З рус. проби́рка ’тс’, утворанага ад *пробировать < ням. probieren. Адносна рус. слова гл. Праабражэнскі, 2, 128; Фасмер, 3, 370. Параўн. проба.

Прабі́тнік ’непаседа’ (Інстр.), прабітны ’пранырлівы’ (Мат. Гом.). Да прабіць. Параўн. таксама разбітым (гл.), рус. пробойный ’пранырлівы’, чэш. probity ’пранырлівы, пракуда; махляр’.

Праблюда́нне ’збераганне’ (Нас.), праблюдаць ’зберагаць’, прабягаць ’зберагчы’ (Нас.). Прэфіксальны дэрыват ад блюсць (гл. будзіць).

*Прабо́ец, проббец ’крук’ (ТС), параўн. серб.-харв. npoöojau ’прабойнік’. Дэрыват ад прабіць < біць з суф. ‑ец.

*Прабо́іч, прабоін ’прабойнік’ (ТС). Дэрыват ад прабіць з суф. nomina instrument! ‑іч. Адносна словаўтварэння гл. Сцяцко, Афікс. наз., 45.

Прабо́й ’металічная дужка, на якую навешваецца замок’ (ТСБМ, Гарэц., Касп.; шчуч., Сл. ПЗБ), пробо́й верхняя частка вулля-калоды’ (Анох.). Рус. пробо́й, укр. пробій, польск. przebój, серб.-харв. пробо́ј, славен. probój, балг. пробой у розных значэннях — ’прабоіна, прарыў (куды-небудзь)’ і г. д. У значэнні ’металічная дужка, на якую навешваецца замок’ з’яўляецца бел.-рус. семантычнай ізаглосай. Прасл. *probojь — аблаўтны дэрыват ад *probiti < *biti ’біць’. Не выключаны аднак, што гэта больш позняя аналагічная форма па тыпу *bojь < *biti.

Прабо́р ’лінія, якая ўтвараецца на галаве, калі расчасаць на два бакі валасы’ (ТСБМ). Рус. пробо́р ’тс’. Да прабіраць < прабра́ць < браць.

Прабо́рка ’прачуханка’ (ТСБМ, Шат.). Да прабіра́ць ’даваць прачуханку’, прабраць < браць.