Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

*Латок, лото́к, луту́к, луты́к, лото́чок ’вялікая бочка для ссыпання збожжа’ (З нар. сл.). Да лата́к1 (гл.).

Лато́ка ’ўпадзіна, лагчына, катлавіна, нізіна’ (Касп.; полац., Нар. лекс.; ушац., Нар. сл.), беш. ’лужок сярод поля’ (Нар. сл.), ’гразкае месца’ (Сл. паўн.-зах.). Да лата́к1 (гл.). Сюды ж латочышча ’лежыва’ (рас., Сл. паўн.-зах.) < ’упадзіна, яма’.

Лато́ўкі ’дошкі-шалёўкі’ (Сцяшк.). Да лата < і (гл.).

Лато́чына ’лагчына з сырой зямлёй, а часам і з грунтавой вадой’ (КЭС, лаг.). Да латак1 (гл.).

Латош, латыш, латоші (зборн., мн. л.) ’ануча, акравак, шматок’ (Клім.), ’паношанае, парванае старое адзенне’ (драг., Лучыц-Федарэц). Укр. латиш ’лапік’. Адыменнае ўтварэнне з суф. -ošb (Слаўскі, SP, 1, 78). Да латаў.

Латрава́ць ’лайдакаваць, гультайнічаць’ (Нас.). Да лотр (гл.).

Латру́га, латружына ’абібок, гультай’ (Яруш., Нас., Бяльк., ТСБМ, Касп., Мат. Гом.; навагр., КЭС; карэліц., Марц.), ’нягоднік, ліхадзей’ (навагр., Сл. паўн.-зах.), ’распуснік’ (паўд.-усх., КЭС), ’гультай’ (навагр., Нар. словатв.), латрыга ’гультай’ (Бяльк.), ’круцель, шэльма’ (усх., КЭС). Утворана ад лотр (гл.), якое ўзыходзіць да с.-в.-ням. loter ’легкадумны’, н.-в.-ням. Lotter(bube) ’гультай’ (Бернекер, 1, 735; Фасмер, 2, 523). Гл. таксама лайтруга.

Латры́на ’гультайка’ (Бяльк.). Запазычана з польск. totryniбессаромніца, подлая’ (Слаўскі, 5, 225). У ст.-бел. мове для назоўнікаў жаночага роду, якія абазначалі асобу, ужываўся суф. -ина (напр. охмистрина, гл. Булыка, Запазыч., 233).

Латужынне, латужыня ’лахманы, палатаная сукенка’ (Федар. 7) < латужына < лату га < лата. Палата] (гл.).

Лату́к ’пустазелле сямейства складанакветных з дробнымі бледна-жоўтымі кветкамі’ (ТСБМ), ’салата, Lactuca L.’ (Кіс., ТСБМ), латук‑салата ’салата пасяўная, Lactuca sativa L.’ Укр. лату́чка, ст.-рус. лактука (1534 г.). Запазычана з лац. lactūca праз с.-н.-ням. lattuke або з італ. lattuga (Фасмер, 2, 465). Ст.-польск. łaktuka, згодна з Фасмерам (5, 133–135), з’яўляецца познім кніжным запазычаннем з лац. lactūca. Там жа іншыя версіі.