Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Расці́на ’расліна’ (Ласт.), параўн. укр. рости́на ’тс’, славен. rastína ’тс’. Ад рост (< *orstъ) ’працэс росту’ з суфіксам ‑іна, што надае слову прадметнае значэнне. Паводле Німчука (Давньорус., 234), у аснове слова аддзеяслоўныя ўтварэнні з фіналямі ‑т, ‑ть, у тым ліку рость ’расліннасць’ (гл. росць2), з суфіксам адзінкавасці, параўн. ст.-слав. растити ’вырошчваць’.

*Расцяле́па, розтэле́па ’чалавек, які робіць усё абыякава’ (беласт., Ніва, 1979, 24 чэрв.). Да целяпа́ць (гл.).

Расцяцёха (растетёха) ’тоўстая непаваротлівая жанчына’ (Растарг.). Вытворнае ад тетёхать ’няньчыць’ (гл. цяцёхаць), што да гукапераймальнага цёх (гл.).

*Расчахну́ць, росчахну́ць ’расхапаць; разарваць’ (ТС), русчахну́ты ’разадраць, раскалоць удоўж (два ствалы, дзве галіны)’, русчахну́тысь ’разадрацца’ (брэсц.), расчахну́цца (рошчэхну́цца) ’разбіцца’ (хойн., ГЧ). Вытворнае ад чахаць (гл.), што да гукапераймання чах, гл.

Расшабуня́ць (рышшыбуня́ць) ’раскідаць’ (чавус., Нар. сл.), расшабуня́цца ’паводзіць сябе больш развольнена, бессаромна’ (Нас.). Да шабуняць (гл.).

Расшадо́баць ’уразумець, дайсці да сэнсу’ (слонім., Жыв. НС). Ад шадобаць (гл.).

Расшало́паць ’зразумець, раскумекаць, разабрацца’ (ТСБМ, Байк. і Некр.), рысшало́піцца ’разабрацца’ (Бяльк.). Ад шалопаць (гл.).

Расшво́рка, расшаво́рка, рашво́рка ’доўгі брусок, што злучае заднюю вось з перадком’, ’від калёс для перавозкі доўгіх дроў’ (Сцяц.; в.-дзв., Шатал.). Да рашворка (гл.).

Расшо́рыць ’распусціць, растраціць’ (Варл.), ’разбурыць’ (віл., Сл. ПЗБ). Параўн. распасорыць (гл.). Значэнне ’разбурыць’ аўтары апошняга слоўніка тлумачаць уплывам літ. šorà ’шум, хваляванне, мітусня’, šorúoti ’бегаць, хутка рабіць, спяшацца’.

Расшу́піць ’зразумець’ (Касп., Мядзв.). Да шупіць (гл.).