Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Ке́рзаць ’плесці (лапці, каробку), не надта ўмеючы’ (Янк. III, Гарэц., Нар. словатв.), ’вязаць, блытаць’ (Сл. паўн.-зах.). Запазычанне з балт., параўн. літ. ker̃zinti, kerzénti ’марудна рухацца’ (Грынавецкене і інш., LKK, 16, 1975, 183–184; Лаўчутэ, Балтизмы, 67). Трэба адзначыць, што літоўскія прыклады семантычна вельмі далёкія. Больш рэальна ў якасці першакрыніцы слова з невядомага субстратнага ўсходнебалтыйскага дыялекту. Магчыма, тут атрымалася кантамінацыя з іншымі назвамі пляцення лапцяў. Параўн. абарсаць, варсаць, бэрсаць.

Ке́ркацца ’марудзіць’ (Др.-Падб.). Магчыма, да керпаць (гл.).

Ке́ркаць ’цяжка дыхаць’ (Сцяшк. Сл.), ’гагатаць’ (Сл. паўн.-зах.). Гукапераймальнае, відаць, балт. паходжання. Параўн. літ. kerkti ’кракаць’ (там жа, 458).

Керма́ш ’кірмаш, шум, гоман, неспакой’ (Нас., Фед., Сцяшк.), ’свята’ (Жыв. сл.). Гл. кірмаш.

Кермашава́ць ’быць на свяце, святкаваць’ (Нас., Жыв. сл., ТС). Гл. кірмашаваць, кірмаш.

Ке́рнавухі ’бязвухі, са скручаным вухам’ (ТС). Гл. карнавухі.

Ке́рнер ’слясарны інструмент у выглядзе завостранага стальнога стрыжня, які прымяняецца пры разметцы загатовак для далейшай апрацоўкі’ (ТСБМ, Жыв. сл.). Укр. кернер, рус. кернер — запазычанні з ням. Körner ’тс’ (ЕСУМ, 2, 425).

Керно́з ’кныр, кабан з кароткім лычом’ (Сл. паўн.-зах.). Гл. кнораз.

Ке́рпаць ’крэмзаць, пісаць’ (КЭС, лаг.). Параўн. рус. кропать у тым жа значэнні. Магчыма, гэтыя словы звязаны па паходжанню з прасл. kъrpati ’латаць, лапіць’ (рус. корпать ’лапіць’, серб.-харв. кр̏пити ’тс’, славен. kŕpati ’тс’ і інш.), літ. kùrpė ’чаравік’, лат. kur̃pe ’тс’, ст.-прус. kurpe ’тс’. Параўн. лапаць і лапіць.

Ке́рхаць1 ’хваравіта пакашліваць, перхаць’ (ТСБМ). Гукапераймальнае.

Ке́рхаць2 ’пра малое дзіця, якое плача, голас падае, есці хоча’ (КЭС, лаг.). Магчыма, кантамінацыя кіркаць (гл.) і перхаць (гл.).