Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

гіль, ‑я, м.

Разм. Тое, што і снягір. Чым далей ад дому, меней гілёў са сваімі чырвонымі грудкамі, — не пырхаюць з куста на куст. Пташнікаў.

гільдзе́йскі, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да гільдыі. Гільдзейскі купец.

гі́льдыя, ‑і, ж.

1. У сярэдневяковай Еўропе — аб’яднанне купцоў або рамеснікаў, якое абараняла інтарэсы або цэхавыя прывілеі сваіх членаў.

2. У царскай Расіі — адзін з трох саслоўнападатковых разрадаў, на якія падзялялася купецтва ў залежнасці ад велічыні капіталу. Купец першай гільдыі.

•••

Першай гільдыі — пра чалавека з крайнім праяўленнем якіх‑н. якасцей. Штукар першай гільдыі.

[Ад ням. Gilde — таварыства.]

гі́льза, ‑ы, ж.

1. Металічная, закрытая з аднаго канца трубка, якая служыць абалонкай зарада для агнястрэльнай зброі; састаўная частка патрона, снарада. Вісарыён выкінуў пустую гільзу і заклаў новы патрон. Самуйлёнак.

2. Папяровая трубачка, якую набіваюць тытунём пры вырабе папярос. Гільза з муштуком.

3. Назва розных дэталей, якія маюць форму трубкі. Гільза цыліндра.

[Ням. Hülse.]

гі́льзавы, ‑ая, ‑ае.

Прызначаны для вырабу гільз. Гільзавы цэх. Гільзавы матэрыял.

гільяці́на, ‑ы, ж.

Машына для абезгалоўлівання асуджаных на смерць.

[Ад уласн. імя.]

гільяцінава́нне, ‑я, н.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. гільяцінаваць.

гільяцінава́ць, ‑ную, ‑нуеш, ‑нуе; зак. і незак., каго.

Пакараць (караць) на гільяціне.

гілякі́, ‑оў; адз. гіляк, ‑а, м.; гілячка, ‑і, ДМ ‑чцы; мн. гілячкі, ‑чак; ж.

Даўнейшая назва ніўхаў.

гіля́цкі, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да гіляка, гілякоў, належыць ім. Гіляцкая мова. Гіляцкае паселішча. // Уласцівы гілякам; такі, як у гілякоў. Гіляцкі звычай.