Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

зы́ркаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.

Разм.

1. Глядзець, паглядваць; шукаць каго‑, што‑н. вачамі. Ядвіся зыркала вачамі — то на маці, то на Хрысціну, гатовая вось-вось умяшацца ў спрэчку. Пестрак. Джвучка таптаўся ў парозе, зашпільваў каўнер кашулі і зыркаў вачамі па сценах, — шукаў сваю вопратку. Пташнікаў.

2. Ярка, асляпляльна бліскаць. Школа зыркала электрычнымі агнямі. Навуменка.

зы́ркі, ‑ая, ‑ае.

Яркі, асляпляльны. Прамяністае зыркае сонца. □ Зыркае полымя шугала высока ў неба, адбівалася ў вокнах вагончыка. Даніленка.

зы́ркнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.

Аднакр. да зыркаць.

зы́рыцца, ‑руся, ‑рышся, ‑рыцца; незак.

Абл. Прагна глядзець на каго‑, што‑н. Я доўга зырыўся на пастраляны, зрашочаны кулямі капот, пагнутую, пакарабачаную кабіну. Сачанка.

зы́рыць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; незак.

Абл. Тое, што і зырыцца. Пахаджвае важна, узяўшыся ў бокі, І зырыць наўкруг спрактыкованым вокам. Маеўскі.

зысці́, зыду, зыдзеш, зыдзе; зак.

Тое, што і сысці.

зысці́ся, зыдуся, зыдзешся, зыдзецца; зак.

Тое, што і сысціся.

зыхо́д, ‑у, М ‑дзе, м.

Заканчэнне, завяршэнне, канец. Губернатар дазволіў затрымацца ў Адэсе да зыходу хваробы брата. Мехаў. // Вынік чаго‑н. Зыход спаборніцтваў. Зыход паядынку. □ [Алесь Гурло] не верыў у сілу сваёй хваробы і не прадчуваў трагічнага зыходу. Хведаровіч.

•••

На зыходзе — у канцы. Ноч была на зыходзе, з кожнай хвілінай святлеў усход. Краўчанка.

зыхо́дзіць, ‑джу, ‑дзіш, ‑дзіць; незак.

1. Тое, што і сыходзіць.

2. з чаго. Грунтавацца на чым‑н., браць што‑н. за аснову. Ствараючы байку, паэт зыходзіць з жыццёвых з’яў свайго часу, з камічных рысаў у самой рэчаіснасці. Казека.

зыхо́дзячы,

1. ‑ая, ‑ае. Дзеепрым. незал. цяпер. ад выходзіць.

2. ‑ая, ‑ае; у знач. прым. Які спадае, убывае. Расставіць лічбы ў зыходзячым парадку.

3. Дзеепрысл. незак. да выходзіць.