Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

уга́р, ‑у, м.

Спец.

1. Змяншэнне ў колькасці, вазе пры плаўцы, гарэнні, тэрмічнай апрацоўцы і пад.

2. У тэкстыльнай прамысловасці — страта сыравіны пры перапрацоўцы. // Адходы прадзення.

угарадзі́ць, ‑раджу, ‑родзіш, ‑родзіць; зак., што і чаго.

1. Аддзяліць агароджай што‑н. у сваю карысць. У сухія гады там добра растуць буракі і без канавы, таму Нікадзім Пятровіч трохі ўгарадзіў сабе гэтай нізіны. Кулакоўскі.

2. Акружыць агароджай што‑н. Угарадзіць двор.

угара́ць, ‑ае.

Незак. да угарэць.

уга́рвацца, ‑аецца.

Незак. да угарэцца.

уга́рваць, ‑ае.

Незак. да угарэць.

угарну́ць, угарну, угорнеш, угорне; зак., каго-што ў што.

1. Заграбаючы, горнучы, перамясціць куды‑н. Угарнуць жар у печ. □ Падкаціўшы да камля сасны веласіпед, я падняў шапку і рукою ўгарнуў у яе вожыка. Сачанка.

2. Загарнуць, ухутаць у што‑н., закрыўшы з усіх бакоў; увярцець, укруціць. Угарнуць рэчы ў паперу. Угарнуць дзіця ў коўдру.

уга́рны, ‑ая, ‑ае.

1. Спец. Які дае многа ўгару (у 1 знач.). Угарнае жалеза.

2. Звязаны з вытворчасцю пражы з адходаў прадзення. Угарная пража.

угару́, прысл.

Разм. Тое, што і угору. Сяржант ускінуў угару карабін, у момант прыцэліўся і стрэліў. Чорны.

•••

Ісці ўгару гл. ісці.

угары́, прысл.

У вышыні (у паветры, у небе); проціл. унізе. Голасам моцы, ціха і важна Гром пракаціўся ўгары. Колас. Вялікі чырвоны месяц вісіць угары над лесам. Мурашка. Зоры сінія высока Зазвінелі ўгары. Броўка. Каляровыя шары пралятаюць угары, Як за птахам птах у вырай. А. Александровіч. // У верхняй частцы чаго‑н.; уверсе. Угары, недзе пад страхой, ціўкнуў спрасонку верабей. Мележ.

угарэ́цца, ‑рыцца; зак.

Пачаць добра гарэць, разгарэцца. Лабановіч сеў супраць дзверцаў печы. Дровы ўгарэліся і весела патрэсквалі. Ад агню ішло лагоднае цяпло. Колас.