Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

сфастрыгава́ць, ‑гую, ‑гуеш, ‑гуе; зак., што.

Сшыць, прашыць вялікімі шыўкамі, рыхтуючы для прымеркі. Набірала Наталля на іголку цэлы стус паркалёвых закладак, каб сфастрыгаваць. Баранавых.

сфастрыго́ўванне, ‑я, н.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. сфастрыгоўваць — сфастрыгаваць.

сфастрыго́ўвацца, ‑аецца; незак.

Зал. да сфастрыгоўваць.

сфастрыго́ўваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.

Незак. да сфастрыгаваць.

сфатаграфава́ны, ‑ая, ‑ае.

Дзеепрым. зал. пр. ад сфатаграфаваць.

сфатаграфава́цца, ‑фуюся, ‑фуешся, ‑фуецца; зак.

Зняцца на фотакартку. [Маці:] — Другой фатаграфіі ў .. [бацькі] не было, перад вайною збіраўся сфатаграфавацца, ды не сфатаграфаваўся. Арабей.

сфатаграфава́ць, ‑фую, ‑фуеш, ‑фуе; зак., каго-што.

Зняць што‑н. на фотаплёнку, фотапласцінку. У поўнай цемры даследчык сфатаграфаваў галінку папараці на фотаплёнку. Матрунёнак.

сфе́ра, ‑ы, ж.

1. Шар ці яго паверхня знутры (пра зямны шар, купал неба). Зямная сфера. Нябесная сфера.

2. У геаметрыі — замкнутая паверхня, усе пункты якой аднолькава аддалены ад цэнтра; паверхня шара.

3. чаго. Прастора, якая знаходзіцца ў межах дзеяння чаго‑н.; межы распаўсюджання чаго‑н. Сфера прыцягнення планеты. У сферы кулямётнага агню. // Галіна чаго‑н. (якой‑н. дзейнасці, праяўлення якіх‑н. адносін, інтарэсаў і пад.). Сфера вытворчасці. □ [Дзерваедаў:] — Нам не трэба забываць, Васільевіч, што мы — сфера абслугоўвання і павінны даваць людзям утульнае даўгавечнае жыллё... Радкевіч. У старажытнасць важнейшай сферай выкарыстання беларускай мовы была дзелавая пісьменнасць. Булыка. // (у спалучэнні з займеннікамі: «мой», «твой», «свой», «яго» і пад.). Прывычнае кола заняткаў, інтарэсаў, натуральныя абставіны. Гэта проста .. [Курловіч] быў не ў сваёй сферы, бо прыходзілася не загадваць, а прасіць. Скрыган.

4. Грамадскае акружанне, асяроддзе. Навуковая сфера.

5. толькі мн. (сфе́ры, сфер). Кола асоб, якія аб’яднаны агульнасцю сацыяльнага становішча або заняткаў. Дыпламатычныя сферы. Дзелавыя сферы. // (у спалучэнні са словам «вышэйшыя»). Прывілеяваныя колы грамадства. — Хіба, можа, ты [Балоціч] што-небудзь чуў? Ты ж маеш доступ у «вышэйшыя сферы», а нам туды зачынены дзверы, — даволі суха адказаў Лабановіч. Колас.

•••

Сфера ўплыву — тэрыторыя залежнай краіны, якая знаходзіцца пад палітычным ці эканамічным кантролем адной з імперыялістычных дзяржаў.

сфераіда́льны, ‑ая, ‑ае.

Спец. Які мае адносіны да сфероіда, мае форму сфероіда. Сфераідальнае цела.

сферо́ід, ‑а, М ‑дзе, м.

Спец. Цела, якое ўтвараецца вярчэннем эліпса вакол яго малой восі; сплюшчаны шар, паверхня такога шара.

[Ад грэч. sphaira — шар і eidos — від.]