Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

вульгарыза́тар, ‑а, м.

Той, хто вульгарызуе што‑н. Вульгарызатары ад літаратуры.

вульгарыза́тарскі, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да вульгарызатарства. Вульгарызатарская крытыка. Памылкі вульгарызатарскага характару.

вульгарыза́тарства, ‑а, н.

Вульгарызацыя чаго‑н.

вульгарыза́цыя, ‑і, ж.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. вульгарызаваць.

вульгары́зм, ‑а, м.

Грубае, вульгарназ слова ці выраз, ужыты ў літаратурнай мове.

вульфені́т, ‑у, М ‑ніце, м.

Жоўтая руда крышталічнай будовы, якая змяшчае ў сабе свінец і малібдэн.

вундэркі́нд, ‑а, М ‑дзе, м.

Дзіця з надзвычайнымі для свайго ўзросту здольнасцямі.

[Ад ням. Wunderkind — цуд-дзіця.]

вунь, часціца.

1. указальная. Ужываецца для ўдакладнення месца ці месцазнаходжання каго‑, чаго‑н. Вунь там, каля тых дубоў. Вунь дзе ён вынырнуў. А вунь, што гэта за дрэва? □ Вунь дзе ён, наш «саманны завод», каля самай дарогі, у глінішчах. Брыль.

2. вылучальная. Вылучае або падкрэслівае значэнне таго ці іншага слова ў сказе. Глядзі, вочы вунь у іх зусім зліпаюцца. Вунь і нядаўна іх бачылі на вуліцы. □ І ці не Яноль толькі выглядае гэта вунь там з-за елкі? Колас. [Тэкля:] — На дварэ ўжо восень, лісты вунь асыпаюцца. Краўчанка.

3. узмацняльная. У спалучэнні з займеннікамі ўказвае на меру або ступень якасці чаго‑н. Вунь глядзіце, колькі каменняў выбралі. Бядуля. [Дзямід:] — Вунь след які глыбокі ды шырокі. В. Вольскі.

4. у знач. прысл. У тым месцы, не тут. Вунь відаць вёска. □ Стой! Здаецца, вунь зірнула, Як бы зорка, як бы сонца! Ах, не тое!.. Адвярнула!.. Гэта шышка на сасонцы. Купала.

•••

Вунь (яно) што! Вунь (яно) як! — вокліч для выказу здзіўлення.

ву́праж, ‑ы, ж.

1. Рыштунак для запрэжкі коней і іншай рабочай жывёлы. Лось асцярожны і баязлівы, але ў няволі хутка прыручаецца і можа хадзіць у вупражы. Прырода Беларусі.

2. Спец. Счэпнае прыстасаванне ў вагонах.

ву́пражны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да вупражы. Вупражны рыштунак.