Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні
абвгдеёжзійклмнопрстуфхцчшэюя
аеіоуыьэюя

назаўтра, прысл.

На наступны дзень.

  • Пасяджэнне перанесена н.

назбіраць, ✂; зак.

  1. Сабраць за некалькі прыёмаў у нейкай колькасці.

    • Н. кош ягад.

  2. каго (чаго). Запрасіць сабрацца ў адно месца для арганізацыі чаго-н.

    • Н. народу.

  3. чаго. Паступова збіраючы або адкладваючы, назапасіць значную колькасць чаго-н.

    • Н. грошай на хату.

назва, ✂, ж.

  1. Абазначэнне словам прадмета, з’явы, паняцця і пад.

    • Прысвоіць назву плошчы.
    • «Курган» — н. паэмы Янкі Купалы.
    • Стары ведаў назвы ўсіх мясцовых раслін.

  2. часцей Асобнае выданне (кніга, часопіс і пад.), незалежна ад колькасці тамоў, з якіх яно складаецца.

    • У бібліятэцы 50 тысяч назваў, 80 тысяч тамоў.

◊

  • Адна толькі назва (разм. неадабр.) — аб кім-, чым-н., што не адпавядае свайму прызначэнню.

  • Адна толькі н. што каваль.

назвацца, ✂; зак.

  1. Прыняць, узяць сабе якую-н. назву, імя і пад.

    • Н. кантралёрам.

  2. Назваць сябе, паведаміць сваё імя.

    • Урач увайшоў у хату і назваўся.

  3. Напрасіцца, навязацца да каго-н. з чым-н. (разм.).

    • Н. ў памочнікі.

|| незак. называцца, ✂.

назваць​1, ✂; зак.

  1. Даць імя, найменне каму-, чаму-н.

    • Н. дачку Святланай.
    • Н. вуліцу Скарынінская.

  2. Сказаць сваё імя і прозвішча, назву каго-, чаго-н., адрэкамендаваць; паведаміць аб кім-н.

    • Хлопец назваў сваё прозвішча.

  3. Паведаміць, аб’явіць.

    • Ён назваў неверагодную лічбу.

  4. Вызначыць, ахарактарызаваць.

    • Ну як н. такі ўчынак?

|| незак. называць, ✂.

|| наз. называнне, ✂.

назваць​2, ✂; зак.

Тое, што і наззываць (разм.).

  • Н. гасцей поўную хату.

назвіваць, ✂; зак.

  1. Скручваючы пасмы, ніці, звіць нейкую колькасць чаго-н.

    • Н. вяровак.

  2. Намотваючы, звіць у клубок, маток вялікую колькасць чаго-н.

    • Н. нітак у клубкі.

  3. Матаючы, зняць з чаго-н. у вялікай колькасці, разматаць.

    • Н. пражы з матавіла.

  4. Зляпіць, збудаваць нейкую колькасць чаго-н.

    • Ластаўкі назвівалі гнёздаў у падстрэшшы.

назвозіць, ✂; зак.

Звезці вялікую колькасць чаго-н. у некалькі прыёмаў.

  • Н. бярвення.

назграбаць, ✂; зак.

Згрэбці вялікую колькасць чаго-н.

  • Н. некалькі коп сена.

наздзекавацца, ✂; зак.

Многа, доўга паздзекавацца з каго-н., пакпіць, фізічна ўздзейнічаць і пад.

  • Хопіць, наздзекаваліся з чалавека.