Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні

чыкацца, ; незак. (разм.).

Валаводзіцца, вазіцца.

  • Чаго з ім ч.!

чыкаць, ; незак.

  1. Пра гукі, якія ўтвараюцца работай некаторых механізмаў.

    • Гадзіннік чыкае.
  2. Хутка рэзаць, сячы і пад. (разм.).

|| аднакр. чыкнуць, .

|| наз. чыканне, .

чыкільгаць, ; незак.

Ісці, кульгаючы, прыпадаючы на адну нагу.

|| наз. чыкільганне, .

чыкіляць, ; незак.

Тое, што і чыкільгаць.

|| наз. чыкілянне, .

чылійцы, , м.

Народ, які складае асноўнае насельніцтва Чылі.

|| ж. чылійка, .

|| прым. чылійскі, .

чылікаць, ; незак.

Тое, што і цырыкаць.

|| наз. чыліканне, .

чым, злуч.

  1. параўнальны. Ужыв. для сувязі параўнальных сказаў і членаў сказа са значэннем параўнання, супраціўлення, якія паясняюць у галоўным сказе прыслоўе ці прыметнік у форме вышэйшай ступені параўнання.

    • Лепш пірог, чым бульба.
    • Лепш ехаць, чым ісці.
  2. супастаўляльны. Падпарадкоўвае даданыя супастаўляльныя сказы і часткі сказа пры суадносным слове «тым» у галоўным сказе.

    • Чым хутчэй імчыцца аўтамабіль, тым далей павінны свяціць яго фары.
  3. Уваходзіць у склад састаўнога непадзельнага злучніка «перш чым», пры дапамозе якога падпарадкоўваюцца даданыя часавыя сказы.

    • Перш чым есці, трэба мыць рукі.

чымся1, злуч. уступальны. (разм.).

Ужыв. для сувязі параўнальных зваротаў, якія паясняюць адзін з членаў сказа ў форме вышэйшай ступені параўнання.

  • Мёд саладзейшы, чымся цукеркі.

чымся2, займ. (разм.).

Тое, што і чымсьці.

  • Ён быў чымся незадаволены.

чын1, , м.

  1. Службовы разрад у вайсковых і цывільных служачых.

    • Ч. маёра.
    • На заводзе ў яго быў вялікі ч., дырэктарскі.
  2. Пасада або асоба, якая займае пасаду (разм.).

    • Чыны дыпламатычнага рангу.

  • Класныя чыны — цывільныя званні, якія прысвойваюцца пракурорска-следчым работнікам пракуратуры.

  • Ніжні чын — салдат у царскай арміі ў адрозненне ад афіцэраў.

  • Чын чынам (чынаром); чын па чыну (разм.) — найлепш; так, як трэба.