Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні

чарнасліў, , м., зб.

Сушаныя плады слівы асобага сорту.

чарнасоценец, , м.

У царскай Расіі: крайні рэакцыянер, шавініст [першапачаткова пра членаў манархічных пагромных паліцэйскіх арганізацый, так званых чорных соцень].

чарнасоценны, .

Уласцівы чарнасоценцам, рэакцыйна-шавіністычны.

чарнец, , м. (уст.).

Манах.

|| ж. чарніца, .

чарнецца, ; незак.

Тое, што і чарнець (у 2 знач.).

  • Удалечыні чарнелася сцяна лесу.

чарнець, ; незак.

  1. Станавіцца чорным, цёмным або чарнейшым, цямнейшым.

    • Золата не чарнее.
    • Смуглявы твар ад сонца яшчэ больш чарнеў.
  2. Вылучацца сваім колерам (пра што-н. чорнае, цёмнае).

    • На гарызонце чарнеў лес.

|| зак. счарнець, і пачарнець, .

чарніла, , н.

Водны раствор якога-н. каляровага рэчыва, прызначанага для пісання.

  • Пісаць чарнілам.
  • Чорнае ч.

  • Сімпатычнае чарніла — бясколерная або слаба афарбаваная вадкасць, якая выкарыстоўваецца ў тайнай перапісцы.

|| прым. чарнільны, .

  • Ч. прыбор.
  • Чарнільная пляма.

  • Чарнільны арэшак — арэхападобная чорная нарасць на лісці дуба і некаторых іншых дрэў, якая раней служыла для вырабу чарніла.

  • Чарнільная душа (уст. неадабр.) — пра канцылярскага чыноўніка-фармаліста.

чарніліца, , ж.

Невялікая спецыяльная пасудзіна для чарніла.

  • Шкляная ч.

чарнільна-...

Першая частка складаных слоў са знач. з чарнільным адценнем, напр. чарнільна-ліловы, чарнільна-чорны.

чарніцы, , ж.

  1. Кустовая дзікарослая ягадная расліна сямейства бруснічных.

  2. Чорна-сінія ягады гэтай расліны.

    • Кампот з чарніц.

|| прым. чарнічны, .