Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Ды́хавіца ’дыхавіца (у людзей, коней)’ (БРС, Нас., Касп., Шат., Сцяшк.). Паходзіць з прасл. *dyxavica ’тс’ (ад дзеяслова *dyxati): ст.-рус. дыхавица, укр. дихави́ця, польск. dychawica, чэш. dýchavice, серб.-харв. ди́хавица і г. д. Агляд форм гл. у Трубачова, Эт. сл., 5, 199–200.

Ды́хаць ’дыхаць’ (БРС, Нас., Касп., Шат.). Роднасныя формы: рус. дыял. ды́хать, укр. ди́хати, польск. dychać, чэш. dychati, балг. ды́хам, ди́хам, ст.-слав. дыхати, прасл. *dyxati ’тс’; агляд форм у Трубачова, Эт. сл., 5, 199. Параўн. літ. dūsė́ti, лат. dusêt. Роднасныя слав. формы (з аблаўтам): *dъxnǫti, *duxъ, *duša, *duxnǫti і г. д.

Ды́хля ’дрыгва, зыбкае балота’ (Яшкін). Утварэнне (з дзеепрыметнікавым фармантам ‑л‑) ад ды́хаць (балота нібы дыхае).

Дыхля́к ’слабасільны чалавек’ (Шат.). З дахля́к (да до́хлы).

Дыхт, ды́хта ’фанера’. Гл. ды́кта.

Дыхто́ўны ’моцны (пра матэрыял)’ (Нас.), дыхтоўны (БРС). Паводле Кюнэ (Poln., 52), запазычанне з польск. dychtowy ’тс’ (< ням. dicht). Параўн. Брукнер, 106. Гл. яшчэ ды́хта, ды́кта.

Дыхце́ць1 ’пахнуць’ (БРС, Сл. паўн.-зах.), ’смярдзець’ (Сл. паўн.-зах.). Паходзіць з прасл. *dyxъtěti (дзеяслоў з экспрэсіўнай суфіксацыяй ‑ъtěti, роднасны *dyxati ’дыхаць’). Параўн. укр. дихті́ти, чэш. dychtěti, балг. дихтя́ (агляд форм у Трубачова, Эт. сл., 5, 200).

Дыхце́ць2 ’уздувацца; няшчыльна прылягаць’ (Сл. паўн.-зах.). Сл. паўн.-зах. мяркуе, што гэта запазычанне з літ. diktė́ti ’набракаць, набрыньваць’.