Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Красаві́ца ’вясёлка’ (ДАБМ). Гл. краса1.

Краса́вы ’прыгожы’ (Сцяшк. Сл.). Гл. красах.

Краса́ла ’крэсіва’ (ТСБМ, Сцяшк., Гарэц., Мядзв.). Гл. крэсіва.

Красата́ ’кветкі’ (Булг.). Гл. краса2.

Краса́ць ’высякаць агонь крэсівам’ (ТСБМ). Гл. крэсіва.

Красво́рд ’гульня-загадка’ (ТСБМ). Англ. cross‑word (там жа, 2, 724). Запазычанне праз рускую мову (Шанскі, 2, 8, 409).

Красі́ць ’наматваць’ (Сцяшк. Сл.). Няясна. Параўн. кросна (гл.).

Кра́ска1 ’кветка’ (ТСБМ, Нас., Сцяшк. Мат., Касп., ТС, Сл. паўн.-зах., Мат. Гом., Бяльк., Ян., Жд. 3, Маш., Грыг., Бір., Гарэц., Жд. 2, КЭС, лаг., Мал., Мядзв., Ян., Нар. словатв.). Укр. краска, рус. краска ’тс’, балг. краска ’колер’, серб.-харв. кра̏ска ’назва некаторых раслін’, польск. kraska ’колер’. Прасл. krasъka ў значэнні ’кветка’ найбольш устойлівае на беларускай моўнай глебе. Этымалагічная версія для краса1 (гл.) дае магчымасць рэканструяваць першаснае размежаванне паміж кветка (гл.) і краска. Першае з іх азначала ’кветка, цвіценне (наогул)’; другое — ’цвет, цвіценне ў сакральным сэнсе (адраджэнне прыроды)’. У карысць гэтага сведчаць замены лексемы краска лексемамі купала, купалка і ў радзе назваў кветак, а таксама красавы на ўкр. купалий. Параўн. яшчэ ст.-чэш. krasa ’зіхаценне сонца’ і бел. сонца купаецца ’сонца зіхаціць’ (Мартынаў, Лекс. Палесся, 29–30).

Кра́ска2 ’хвароба жывёлы’ (КЭС, лаг.). Параўн. краска3 (гл.).

Кра́ска3 ’кроў’ (Чуд.). Параўн. краска1 (гл.).

Красла́ты ’шырокі’ (Сцяшк. Сл., Янк. II). Параўн. крэсла (гл.).

Красла́ч ’калашман’ (Нар. лекс., Янк. II). Гл. краслаты.