Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Прыця́пнуць ’прышыць наспех, спехам’ (Нас.). Гл. цяпаць.

Прыцяцё́хацца (прыцяцёхыцца) ’стаміцца’ (Бяльк.). Відаць, да гукапераймальнага (імітатыўнага) цяцёх‑цяцёх (гл.), што перадае ўражанне замаруджанага руху.

Прыцяцю́рыцца экспр. ’натапырыцца’; ’памерці’ (смарг., Сл. ПЗБ). Да цяцерыцца падымацца, тапырыцца’ (Ласт.), гл.

Прычабе́ніцца (прычэбеніцца) ’прычапіцца, прыстаць’ (ТС). Фармальна каранёвая частка суадносіцца з чэбень ’каркас галаўнога ўбору’, вытворнага ад набіць ’сціскаць’ (ТС). Сумнеўная сувязь з рус. арханг. чабанить, чебанить ’прыставаць да берага’, алан. ’хутка рухацца, бегчы’, якія Трубачоў у Фасмера (4, 308) параўноўвае з рус. табанить (гл. табаніць).

*Прычабу́рыцца, прычобурыцца ’прысесці, прыхінуцца’ (ТС). Няясна. Хутчэй за ўсё, гукапераймальнае, параўн. выкліч-нік чэбрак ’ход, доп’ (ТС), дзеяслоў чабуракнуць ’паваліць’ (ТС), гл.

Прычаі́цца (прычаітісе) ’прытаіцца’ (беласт., Сл. ПЗБ). З улікам адзінкавасці фіксацыі — з польск. przyczaić się ’тс’ (Банькоўскі, 1, 213). Апошняе да прасл. *čajiti sę, суадноснага з *čajati© параўн. рус. чаять ’спадзявацца’ (Фасмер, 4, 320; ЭССЯ 4, 10–11).

Прыча́л ’частка прыстані, дзе прыстаюць судны’; ’вяроўка або канат, якімі прывязваюць судны’ (ТСБМ, ТС). З рус. прича́л ’тс’.

Прычалаве́чыцца ’прывесці сябе ў парадак: прыбрацца, умыцца, прычасацца’ (чэрв., Жыв. сл.). Да чалавек (гл.). Параўн. у адносінах семантыкі вы́людзець (гл.).

Прычапу́рыцца, прычапуры́цца, прычыпуры́цца, прычапурэ́тыся ’адзецца па-святочнаму, убрацца, прыбрацца’ (Растарг.; в.-дзв., Шатал.; Жд., Мат. Гом., Мат. Маг.). Гл. чапурыцца.

Прыча́р ’чараўнік двухлісты, Platanthera bifolia (L.) L.C. Rich’ (Інстр. 2; віц., ганц., Кіс.), прычарнік ’тс’ (Ласт.), прыпар ’зелле (магічнае); расліна, выкарыстанне якой, па колішніх уяўленнях, здольна прычараваць каханага’ (Арх. ГУ, Мат. Гом.). Да прычараваць < чараваць. Матывы намінацыі ў наменклатурнай назве чараўнік двухлісты (гл.).