Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Імя́. Рус. и́мя, укр. імʼя́, польск. imię, в.-луж. mjeno, н.-луж. , палаб. jeimą, чэш. jméno, славац. meno, славен. imȇ, серб.-харв. и̏ме̄, балг. ѝме, макед. име, ст.-слав., ст.-рус. имѧ, ст.-бел. имя. Бліжэйшыя і.-е. адпаведнасці: ст.-прус. emmens, emnes, алб. emër, emën, ст.-ірл. ainmm. Далей, з іншым вакалізмам: ст.-інд. náma, авест. nāma, ст.-перс. nāman‑, арм. anum, грэч. ὄνομα, лац. nōmen, гоц. namo, хец. lāman. Прасл. *jьmę узыходзіць да і.-е. *ṇmen‑ з *enmen‑, якое трактуюць як утварэнне ад прыназ. *en‑ ’у, унутры’ з суф. ‑men‑. Адсюль семантычная інтэрпрэтацыя імені як таго, што ўкладваецца, ускладаецца, накладаецца. Гл. Фасмер, 2, 129–130; Слаўскі, 1, 454–455; Тапароў, 2, 28–30; Трубачоў, Эт. сл., 8, 227–228, дзе іншая літ-ра. Іначай Махэк₂ (230–231): звязвае з і.-е. *genǝ‑ ’ведаць’, што мала верагодна. Версія пра сувязь з *jęti, *jьmǫ (Шуман, AfslPh, 30, 1909, 302; Ісачанка, Studie a prace linguistické, 1, 1954, 127–129, jьm‑men ’прыняты знак’ як тэрмін радавога грамадства) таксама непераканаўчая.

*І́мяла, йімяла, н. р. (стаўб., Нар. лексіка. 158). Гл. амела.

Імяні́ны. Рус. имени́ны, укр. імени́ны, польск. imieniny, в.-луж. mjeniny, чэш. jmeniny, славац. meniny. Ст.-рус. именины зафіксавана ў летапісе пад 1097 г. (спіс XV ст.). Ад асновы jьmen‑ (гл. імя) з суфіксам ‑iny, які ўтварае назоўнікі pluralia tantum са значэннем абрадаў, урачыстасці; параўн. радзіны, адведзіны, хрысціны, зімовіны, праводзіны і да т п. Гл. Шанскі, 2, I, 53; Слаўскі, 1, 454.