Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Пра́льшчыца ’пралля’ (Мат. Гом.). Да прасці.

Праляка́ць ’напалохаць’ (пруж., Сл. ПЗБ; пруж., Сцяшк. Сл.). З польск. przelęknąć ’тс’ (там жа).

Прам ’трама’ (лун., З нар. сл.). Відаць, з польск. tram ’трама’ пад уплывам прамы, просты і г. д.

Прамава́ць1 ’надаваць, узводзіць у вышэйшую (духоўную) ступень’ (Нас.). Праз польск. promować ’пераводзіць у наступны клас; прысвойваць вучоную ступень і пад.’ < лац. promovere ’перасоўваць, рухаць наперад’ (гл. Банькоўскі, 2, 783).

Прамава́ць2, прамова́ты ’лаяць, сварыцца’ (горк., бяроз., Шатал.). З польск. przemawiać (się) ’папікаць адзін аднаго, спрачацца, лаяцца’.

Прама́нваць ’збліжацца, дружыцца’ (дзятл., Сцяшк. Сл.). Да праману́ць2 (гл.).

Прама́нка ’мянушка, якая даецца чалавеку жыхарамі вёскі’ (Сцяшк. Сл.). З прамапу́ць ’даць мянушку’ (Сл. ПЗБ). якое з літ. pramanyti ’тс’ (Грынавяцкене, там жа).

Праману́ць1 ’баднуць, укалоць рагамі’ (ваўк., Сл. ПЗБ). З літ. praniauti ’пракалоць’ (Грынавяцкене, там жа).

Праману́ць2 ’панадзіцца, узяць за моду’ (слонім., Нар. словатв.), прамяніць ’прывыкаць’ (Грынавяцкене і інш., LKK, 16. 186), прамацацца ’панадзіцца’ (шальч., Сл. ПЗБ). прамакаць ’тс’ (астрав., Сл. ПЗБ). З літ. pra(si)manyti ’выдумаць, надумаць’ < manyti ’думаць, меркаваць, мець намер’: гл. Лаўчутэ, Балтизмы, 71.

Пра́мара, параўн. у замове: на моры, на прамары стаіць дуб кракарысты, на ім дванаццаць какатоў (светлаг., SOr, 39, 354). Да мора (гл.) з прыстаўкай пра́, што выступае ў традыцыйнай формуле замоў і, відаць, мае функцыю ўзмацнення ў адрозненне ад польск. pramorze, чэш. pramoře, серб.-харв. pramore, дзе прэфікс мае значэнне ’першасны, даўні’, параўн. ESSJ, 1, 206. Гл. пра-. параўн. таксама пралес, калі́сь‑пракалі́сь ’вельмі даўно’ (б.-каш., ГЧ), праколісні (гл.).

Прама́рчыцца ’высахнуць, знясілець’ (Нас.). Дамарчыць (гл.).

Прамасло́іна, прамаслойна (аб дрэве) (Мат. Гом.). Рус. пря‑ мослой, прямослойна ’дрэва з роўнымі, не звітымі слаямі’. Да прамы і слой (гл.).