Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Лаўр ’лаўр высакародны. Laurus nobilis’, ’вянок з лісця гэтага дрэва (ці куста) або галінка як сімвал перамогі, узнагароды’ (ТСБМ). Укр. лавр, лавір, лаврина, рус. лавр, польск. laur. З лац. laurus (Міклашыч, 161; Бернекер, 1, 695; Фасмер, 2, 445).

Ла́ўра ’назва буйнога мужчынскага манастыра’ (ТСБМ), рус. лавра, ст.-рус. лавра, ст.-слав. лавра з с.-грэч. λαύρα ’манастыр, келля’ < ст.-грэч. λαύρα, эп.-іон. λαύρη ’вуліца, завулак’, ’праход у лагчыне, цясніне’ (Фасмер, Этюды, 108; Бернекер, 1, 695; Слаўскі, 5, 56).

Лаўрэа́т ’званне, якое прысуджаецца за выдатныя заслугі ў галіне навукі, мастацтва і г. д.’, ’асоба, удастоеная такога звання’ (ТСБМ). Паходзіць з лац. laureātus ’увенчаны лаўрам’ < laurea ’лаўр, перамога, слава’ < laureus ’лаўровы’ < laurus ’лаўр’ (Слаўскі, 5, 78 з літаратурай). У бел. мову лексема, відаць, трапіла з рус., дзе з XIX ст. лічыцца запазычаннем з франц. lauréat (КЭСРЯ, 235). Да лаўр (гл.).

Лаўцу́-саўцу́ ’пажаданне поспехаў паляўнічаму, рыбаку’ (Касп.). Да лавёці (гл.). Другая частка выразу, відавочна, звязапа з назвай дзікай качкі-крохаля — савук (Інстр. 2). Параўн. таксама саўлюк ’абы-што’ (Вяр.).

Лаўча́к ’лаўкач’ (Янк. III). Да лоўкі (гл.). Аб суф. ‑ак гл. Сцяцко, Афікс. наз., 130–132.

Лаўчы́цца ’знаходзіць зручны момант, каб спрытным рухам зрабіць што-небудзь’ (ТСБМ). Да лоўкі (гл.), як мя́ккімякчыць.

Лаўшэ́нь ’ляўша’ (віл., Сл. паўн.-зах.). Да ле́вы (гл.). Утвораны ад назоўніка лявуш або ляўшня. Пачатковае ацвярдзенне л‑ мае нерэгулярны характар. Аб суф. ‑энь гл. Сцяцко., Афікс. наз., 152. Параўн. таксама ляўшэнь.