Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Кроль ’трус’ (Ян., Мат. Гом.). Адваротнае ўтварэнне ад кролік1 (гл.), магчыма, яшчэ на польскай моўнай глебе. Параўн., аднак, Замосцінска–Куцалава, JP, 35, 289–295.

Кром1 ’хвоя са спілаванай вяршыняй для борцей’ (ТС). Параўн. кромка (гл.).

Кром2 ’акрамя, апрача’ (ТС). Укр. крім, рус. кроме ’тс’. Параўн. ст.-рус. кромѣ ’асобна’, рус. кром ’край, канец’, ст.-слав. кромѣ ’апрача’, чэш. kromě ’тс’, в.-луж. kroma ’край’, ст.-польск. kromie ’апрача’, польск. kroma ’кавалак, скарынка’. З гэтых супастаўленняў відаць, што прасл. kromě ’апрача’ loc. sing. ад kroma ’частка, край’. Параўн. ст.-в.-ням. hrama ’рама’, ст.-англ. hremman ’перагароджваць, заступаць’. Іншыя індаеўрапейскія паралелі больш праблематычныя (параўн. Пятлёва, Этимология–1974, 25).

Кро́мі ’акрамя’ (Мат. Маг., Сл. паўн.-зах.). Гл. кром2.

Кро́мка ’кромка, зрэзак ад матэрыі, край’ (Бяльк., Вешт.), ’скарынка хлеба’ (Вешт., Хрэст. дыял., Сл. паўн.-зах.). Гл. кром.

Кро́мкаць1 ’каркаць (пра крык гругана)’ (Нар. лекс.). Гл. крумкаць.

Кромкаць2 ’выпрошваць’ (Сцяшк. Сл.). Магчыма, кантамінацыя кромкацьі (гл.) і канькаць ’выпрошваць’ (гл.).

Кро́мля ’кастрыца, адходы пры ачыстцы льну’ (Сцяшк.). Да кром© (гл.).

Кро́мны ’куплены ў краме, не самаробны’ (Сцяшк.). Гл. крама.

Кромп ’гусцяра, Blicca bjoerkna’ (Жук.). Як і рус. кромп, запазычанне з польск. krąp (Слаўскі, 13, 75).

Кро́на ’верхняя, галіністая частка дрэва’ (ТСБМ, Сцяшк.), праз рус. крона запазычанне з ням. Krone (Шанскі, 2, 8, 406).

Кроп1 ’аднагадовая травяністая расліна сямейства парасонавых з вострым прыемным пахам, Anethum L.’ (ТСБМ, Сцяшк., Кіс., Сержп. Грам., Жыв. сл., ТС, Сл. паўн.-зах., Касп.). Укр. кріп, рус. укроп ’тс’. Паралелі з іншых славянскіх моў узыходзяць да формы *koprъ ст.-слав. копръ. балг. копър, серб.-харв. ко̏пар, славен. kóper, польск. koper, чэш. kopr, славац. kôpor, н.-луж. kopr. Існуе думка аб тым, што koprъ < kropъ якое азначала ’кіпень, вар’, ад крапіць (гл. кроп2) (Слаўскі, 2, 455).

Кроп2 ’вар’ (ТС). Гл. крапіць.