Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

жале́йка, ‑і, ДМ ‑лейцы; Р мн. ‑леек; ж.

Беларускі і рускі народны музычны інструмент у выглядзе дудкі з раструбам. Каля скацінкі падпасвіч з жалейкаю Ходзіць навокал ды йграе сабе. Купала.

жа́ліцца, ‑люся, ‑лішся, ‑ліцца; заг. жалься; незак.

1. Выказваць жальбу, нездаволенасць; бедаваць. — Вот едзем, дык едзем! — жаліўся ціха ў цемені стары барадаты селянін. Нікановіч.

2. Наракаць, скардзіцца на каго‑н.; падаваць скаргу. — Скажы сыну, што не дарую яму, жаліцца пайду. Галавач.

жалкава́ць, ‑кую, ‑куеш, ‑куе; незак.

Абл. Бедаваць, шкадаваць, скардзіцца. — Вот вы жалкуеце, што не можаце запісаць сваіх мыслей... А давайце папробуем павучыцца? Колас.

жаллі́вы, ‑ая, ‑ае.

Разм. Жаласны, жаласлівы. Пачынаў Алёша часцей за ўсё з песень, і песні любіў найбольш сумныя, жаллівыя. Мележ.

жало́ба, ‑ы, ж.

1. Стан смутку з прычыны чыёй‑н. смерці, народнага гора, бедства, які выражаецца ў нашэнні асобай вопраткі, адмене гулянак і інш. Жалоба па загінуўшых воінах. Прыспусціць у жалобе сцягі. □ — Калі памрэ стары Юстын, то вяселле не скора справіш. Жалоба, цэлы год чакаць. Чарнышэвіч.

2. Чорнае адзенне, павязка, вуаль і пад. як сімвал смутку. Насіць жалобу.

жало́бніца, ‑ы, ж.

Спец. Вялікі матылёк сямейства німфалід вішнёва-карычневай афарбоўкі з чорнымі знізу крыламі, акаймаванымі жаўтавата-белай палоскай.

жало́бны, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да жалобы. Жалобны марш. Жалобны мітынг..

2. Сумны, тужлівы. Кракталі жабы. Было нешта смутнае і жалобнае ў гэтай простай і аднатоннай іх песні. Колас.

жало́начны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да жалонкі.

жало́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.

Цыліндрычная пасудзіна, якая прымяняецца пры бурэнні і эксплуатацыі свідравін для падняцця на паверхню вадкасці, пяску і буравой гразі.

жало́ншчык, ‑а, м.

Рабочы пры жалонцы.