Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

тэ́ніс, ‑а, м.

Спартыўная гульня з мячом і ракеткамі на пляцоўцы-корце з сеткай пасярэдзіне. Спаборніцтва па тэнісу.

•••

Настольны тэніс — тое, што і пінг-понг.

[Англ. tennis.]

тэнісі́ст, ‑а, М ‑сце, м.

Ігрок у тэніс. — Калі думкі тэнісіста лунаюць па-за кортам, яму цяжка разлічваць на поспех, — у тон яму адказвала Валя, чакаючы, што Павел зразумее намёк і раскажа пра свае турботы. Шыцік.

тэнісі́стка, ‑і, ДМ ‑тцы; Р мн. ‑так; ж.

Жан. да тэнісіст.

тэ́ніска, ‑і, ДМ ‑нісцы; Р мн. ‑сак; ж.

Сарочка з кароткімі рукавамі, звычайна трыкатажная. [Рамір] быў у бэзавай тэнісцы, якая прыгожа аблягала цела гімнаста. Асіпенка.

тэ́нісны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да тэніса, звязаны з гульнёй у тэніс. Тэнісныя спаборніцтвы. // Прызначаны для гульні ў тэніс. Тэнісная ракетка. Тэнісная пляцоўка.

тэнт, ‑а, М ‑нце, м.

Парусінавая стрэшка, пад якой хаваюцца ад сонца і дажджу. На карме пад тэнтам стаялі пасажыры і махалі рукамі тым, хто застаўся на прыстані. Жычка.

[Англ. tent.]

тэо́лаг, ‑а, м.

Спецыяліст у галіне тэалогіі; багаслоў.

тэо́рба, ‑ы, ж.

Шчыпковы музычны інструмент, басовая разнавіднасць лютні.

тэо́рыя, ‑і, ж.

1. Сістэма асноўных ідэй, якая дае цэласнае ўяўленне аб заканамернасцях развіцця прыроды, грамадства і мыслення. Без рэвалюцыйнай тэорыі не можа быць і рэвалюцыйнага руху. Ленін. Задача камсамольскіх арганізацый .. заключаецца ў тым, каб выхоўваць юнакоў і дзяўчат усебакова развітымі, стойкімі барацьбітамі за нашу вялікую справу, узбройваць іх марксісцка-ленінскай тэорыяй. Машэраў.

2. Сукупнасць абагульненых палажэнняў, што ўтвараюць якую‑н. навуку або раздзел яе. Тэорыя машын і механізмаў. Тэорыя лесаводства. □ Тэорыі ваеннай навукі дзед Талаш не ведаў, але яму прыемна было пачуць пахвалу. Колас. // Сукупнасць правіл, асноўных палажэнняў, якія з’яўляюцца ўводзінамі ў вывучэнне якога‑н. майстэрства, мастацтва. Тэорыя шахматнай гульні. Тэорыя кампазіцыі. Тэорыя пілатавання. □ Увечары, калі Барашкін садзіўся вывучаць тэорыю плавільнай справы, словы падручніка не палохала ўжо яго. Савіцкі.

3. Сукупнасць навуковых палажэнняў, якія абгрунтоўваюць агульны прынцып тлумачэння якіх‑н. фактаў, з’яў. Атамная тэорыя будовы рэчыва. Тэорыя паходжання відаў Дарвіна.

4. Разм. Агульныя адцягненыя разважанні, якія‑н. меркаванні ў процілегласць практычнай дзейнасці або рэчаіснасці. У .. [Максіма Сцяпанавіча] нават склалася свая тэорыя: дома павінен панаваць матрыярхат, жанчыны былі, ёсць і будуць заўсёды ахоўнікамі сям’і. Карпаў. [Труцікаў:] — Не тэарэтык я, але бачу, што на такой тэорыі далёка не заедзеш. Кулакоўскі.

•••

Карпускулярная тэорыя святла — тэорыя, якая грунтуецца на ўяўленні аб святле як патоку асобых часцінак — карпускул.

Тэорыя адлюстравання — матэрыялістычная тэорыя пазнання, паводле якой чалавечыя адчуванні, паняцці, навуковае пазнанне наогул ёсць адлюстраванне аб’ектыўна існуючай рэчаіснасць Тэорыя адноснасці — фізічнае вучэнне аб прасторавых і часавых уласцівасцях аб’ектаў (размерах цел і працягласці працэсаў).

Тэорыя імавернасцей — раздзел матэматыкі, які вывучае заканамернасці ў масавых з’явах, з якіх кожная асобна з’яўляецца выпадковай.

Тэорыя інфармацыі — раздзел кібернетыкі, у якім вывучаюцца спосабы вымярэння, перадачы, апрацоўкі і захавання інфармацыі.

тэ́панне, ‑я, н.

Разм. Дзеянне паводле знач. дзеясл. тэпаць, а таксама гукі гэтага дзеяння. Да фінішу заставалася не больш ста метраў, калі я пачуў ззаду тэпанне босых ног. Пінчук.