Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні
абвгдеёжзійклмнопрстуфхцчшэюя

ёсць​2, выкл.

Адказ падначаленага (у арміі, на флоце), які азначае: каманду зразумеў, прыняў да выканання.

ёўня, ✂, ж.

Збудаванне для сушкі снапоў перад малацьбой; асець.

|| прым. ёўневы, ✂.

жа, (пасля галосных) ж.

  1. злуч. супраціўны. Злучае сказы з адносінамі супрацьпастаўлення.

    • Мне гаворыць адно, сам жа робіць другое.

  2. злуч. уступальны. далучальны. Ужыв. для далучэння сказаў з паведамленнем дадатковага або тлумачальнага зместу.

    • Вядзі нас, ты ж ведаеш дарогу.

  3. часц. ўзмацняльная. Ужыв. ўзмацнення значэння папярэдняга слова сэнсу таго, што выказваецца.

    • З кім жа ён застанецца?

  4. часц. Ужыв. пасля займеннікаў і прыслоўяў, каб падкрэсліць падабенства, супадзенне, аднолькавасць.

    • Яны прыйшлі з аднаго і таго ж мястэчка.
    • Той жа.
    • Тады ж.

жаба, ✂, ж.

  1. Падобная на лягушку бясхвостая земнаводная жывёліна з барадаўчатай скурай.

  2. Тое, што і лягушка.

  3. Пагардлівае, дакорлівае абзыванне дзяцей, падлеткаў.

    • Жаба ты малая!

○

  • Грудная жаба — бытавая назва стэнакардыі.

◊

  • Пнецца як жаба на купіну (разм. пагард.) — пішчом лезе куды-н., каб дамагчыся свайго.

|| памянш. жабка, ✂.

|| прым. жабін, ✂.

  • Жабіна ікра.

жабіны, ✂.

Уласцівы жабе, жабам.

  • Не сціхаў ж. канцэрт.

жабнік, ✂, м.

  1. Пасудзіна ўтрымання паддоследных жаб у лабараторыях.

  2. перан. Неглыбокі дзіцячы басейн для купання.

    • Дзеці плюхаюцца ў жабніку.

жабо, нескл., н.

  1. Брыжы з карунак або кісяі вакол каўняра ці на грудзях мужчынскай сарочкі.

  2. Аздоба з карункаў або лёгкай тканіны ў зборкі на грудзях у жаночай блузцы, сукенцы.

жабраваць, ✂; незак.

  1. Прасіць міласціну.

  2. Пазычыць што-н., не маючы свайго (разм.).

    • Трэба ісці ж. плуга ў суседзяў.
    • Не ўмеў шанаваць — ідзі ж. (з нар.).

|| зак. выжабраваць, ✂.

|| наз. жабраванне, ✂.

жабрак, ✂, м.

Вельмі бедны, той, хто жыве з міласціны; старац.

|| ж. жабрачка, ✂.

жабрацкі, ✂.

  1. Такі, як у жабрака, які ўласцівы, належыць яму.

    • Жабрацкая торба.
    • Жабрацкае жыццё.

  2. перан. Вельмі бедны, мізэрны.

    • Ж. надзел.