Verbum

яйцаклетка, ✂, ж. (спец.).

Жаночая палавая клетка жывёльных і раслінных арганізмаў.

яйцаноскі, ✂, (спец.).

Пра свойскіх птушак: здольны несці яйцы, а таксама здольны добра несці яйцы.

• Яйцаноская парода курэй.

|| наз. яйцаноскасць, ✂.

яйцародны, ✂, (спец.).

Які ўзнаўляе патомства шляхам адкладвання аплодненых яек, у адрозненне ад жывародных.

яйцо, ✂, н.

1. Жаночая палавая клетка чалавека. якая развіваецца ў новы арганізм пасля апладнення, яйцаклетка.

2. У птушак, паўзуноў і яйцародных млекакормячых; такая клетка авальнай формы ў шкарлупіне, абалонцы.

   • Несці яйцы.
   • Качынае я.
   • Я. чарапахі.
   • Змяінае я.

3. Прадмет такой формы.

   • Крыштальнае я. (прадмет упрыгожання).

4. У насякомых: такая клетка ў выглядзе невялікіх крупінак.

   • Мурашыныя яйцы.

5. Курыныя яйцы як прадукт харчавання.

   • Крутое я.

|| памянш. яечка, ✂.

|| прым. яечны, ✂.

• Яечнае мыла (прыгатаванае з курыных яец).

як​¹, ✂, м.

Буйная жвачная жывёліна з доўгай поўсцю і рагамі, якая водзіцца ў Цэнтральнай Азіі.

|| прым. якаў, ✂.

як​²

1. прысл. пыт. і адноснае. Якім чынам.

   • Я. знайсці тое месца?
   • Я. жывеш?
   • Вось я. трэба рабіць.

2. прысл. пыт. У якой ступені, наколькі.

   • Я. даўно ён паехаў?

3. прысл. азначальнае. У якой меры, ступені, да чаго.

   • Я. ён пастарэў.
   • Я. я рада!

4. прысл. неазначальнае. Як-небудзь (разм.).

   • Трэба ж я. знайсці згубленае.

5. прысл. часавае. У які час.

   • Я гэта бачыў, я. ішоў з працы.

6. часц. Ужыв. пры выказванні здзіўлення, збянтэжанасці.

   • Я.! Ты зноў дома!
   • — Я не ведаю, куды паклаў рэчы. — Я. не ведаеш?

7. часц. ўзмацняльна-сцвярджальная. Выражае бясспрэчнасць выказанай думкі, выступаючы ў знач.: як можна, немагчыма.

   • Ну я. мне тут не перажываць.

8. часц. Пры дзеясл. зак. трывання абазначае нечаканасць дзеяння.

   • А ён я. ускочыць, пабяжыць!

9. злуч. уступальны. параўнальны. Падобна да чаго-н.

   • Мяккі я. пух.
   • Такі, я. і раней.

10. злуч. уступальны. У якасці каго-, чаго-н.

    • Ён павінен гэта ведаць я. спецыяліст.

11. злуч. уступальны. Ужыв. ў саставе пабочных груп і сказаў.

    • Я. кажуць.
    • Я. напрыклад.

12. злуч. уступальны. Абазначае часавыя адносіны паміж галоўным і даданым сказамі.

    • Я. успомніш, страшна становіцца (кожны раз, калі).
    • Прайшло шмат часу, я. яны выехалі адсюль (з таго часу, калі).

13. злуч. уступальны. Пасля адмоўных ці пытальных слоў і выразаў — акрамя, толькі.

    • Хто гэта мог зрабіць, я. не ты.

14. ◊

    • Як адзін чалавек — дружна, усе разам.

    • Як бы — умоўна-мяркуемае параўнанне.

      • Згаджацца як бы нехаця.

    • Як бы там ні было — пры ўсіх ўмовах, ва ўсякім выпадку.

    • Як быццам — тое, што і быццам (у 1 і 2 знач.).

    • Як і што (разм.) — абагульненае ўказанне на аб’ект і сітуацыю.

      • Раскажы нам, як і што.

    • Як мага — служыць для ўзмацнення ступені параўнання.

      • Заходзь да нас як мага часцей.
      • Як мага лепш.

    • Як ні — хоць і, нягледзячы на тое, што.

      • Як ні лаюся, не слухаюць мяне.

    • Як (або што) ні кажы (разм.) — нягледзячы ні на што, усё-такі.

      • Як ні кажы, а свой куток мілы.

    • Як сказаць (разм.) — выкарыстоўваецца, каб паказаць ваганне, няўпэўненасць у чым-н.

      • — Яшчэ як сказаць. Можа, — і не.

    • Як толькі — адразу, зараз жа.

    • Як..., так і — злуч. уступальны. пералічальны.

      • Ён заўсёды акуратна выконвае як вытворчую работу, так і грамадскую.

якабінец, ✂, м.

1. Рэвалюцыянер-дэмакрат, член Вялікай французскай рэвалюцыі ў 18 ст.

2. Чалавек рэвалюцыйных перакананняў, вальнадумец (уст.).

|| прым. якабінскі, ✂.

яканне, ✂, н.

У мовазнаўстве: вымаўленне ненаціскнога галоснага «е» як «а» («я») пасля мяккіх зычных у першым складзе перад націскам.

якар, ✂, м.

1. Металічны стрыжань з лапамі, які прымацоўваецца да ланцуга і апускаецца на дно для ўтрымання на месцы судна, бакена, плывучага маяка і пад.

   • Стаяць на якары.
   • Кінуць я. (стаць на якар).
   • Аддаць я. (апусціць).
   • Выбіраць якары (паднімаць).
   • Зняцца з якара.
   • Я. ратунку (перан. апошні сродак ратунку, апошняя надзея).

2. Частка электрычнай машыны, якая ўтрымлівае на сабе абмотку (спец.).

3. Рыбалоўны кручок з трыма зубцамі (разм.).

|| прым. якарны, ✂.

якасны, ✂.

1. гл. якасць.

2. Высокай якасці, лепшы.

   • Якасныя сталі.
   • Я. рамонт.

|| наз. якасць, ✂.