Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Кле́мша ’той, хто крывіць абутак’ (З нар. сл.). Да *клем‑ бша. Балтызм з рэгулярным словаўтварэннем. Ад літ. klim‑ buoti ’кульгаць’ з ‑ša‑суфіксацыяй.

Кле́ндар ’клышаногі чалавек’ (ТС). Гл. клендаты. Вытворнае на -ар ад прыметніка (Сцяцко, Афікс. наз., 95).

Кленда́ты ’клышаногі’ (ТС, З нар. сл.). Гл. кленды.

Кле́нды ’ногі’ (ТС). Да клембы (гл.) з дысімілятыўным пераўтварэннем. Экспрэсіўны перанос назвы абутку на назву ног. Параўн. клінды (гл.).

Клене́ня ’ляжка’ (Нар. словатв.). Ад *кляндзеня. Гл. кленды.

Кле́нічы ’праклёны’ (ТСБМ, Жд. 2, Янк. БП). Ад кляну, клясці. Суфіксацыя аддзеяслоўных утварэнняў на ‑іч/‑ыч, мн. л. Параўн. Сцяцко, Афікс. наз., 45.

Клено́вік ’кляновы сок’ (Мат. Гом.). Гл. клён.

Кле́нска ’паражэнне’ (Сл. паўн.-зах.). Запазычанне з польск. klęska (там жа, 474).

Кле́нчыць1 ’станавіцца на калені’ (ТСБМ, Нас., КЭС, лаг., Гарэц., Янк. Мат., Сл. паўн.-зах., ТС) < польск. klęczyć.

Кле́нчыць2 ’настойліва прасіць, канькаць’ (ТСБМ, Касп.). Гл. кленчыць1.

Клень ’рыба, падобная на язя’ (Жыв. сл.), ’галавень’ (Сл. паўн.-зах.). Укр. клень, рус. клень ’тс’, балг. клен, серб.-харв. кле̏њ, славен. кіёп, польск. kleń, славац. kleń, в.-луж. kleń ’тс’. Прасл. кіепь ’тс’. Надзейнай этымалогіі няма. Супастаўленне з прасл. Ытъ толькі тэарэтычна магчымае (гл. Трубачоў, Эт. сл., 9, 196). Больш верагодна супастаўленне з клён (гл.). Матывацыя наступная: час нерасту рыбы супадае з часам цвіцення клёна (Каламіец, Рыбы, 51–52). Аўтар прыводзіць іншыя назвы рыб, якія ўтварыліся ад назваў раслін. Апошнія цвітуць або пладаносяць у час нерасту рыб. Параўн. рус. земляничник, укр. березівка, бел. каласавік і інш. Прасл. Ыепь можна разглядаць як прыметнік klen‑jь, утвораны ад назоўніка Ыепъ пры дапамозе прадуктыўнага суфікса ‑©ь з наступнай наміналізацыяй (Мартынаў, Дерив., 21–23). Тады Ыепъклён’ > kleń‑j ь ’кляновы’ > Ыепь ’галавень’ (кляновая рыба, кляноўка, параўн. укр. березівка).