Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Крыль ’трус, кролік’ (Дразд.). Гл. кроль.

Кры́ляс ’клірас’ (Сл. паўн.-зах.). Гл. крылус.

Крыміна́л ’крымінальная справа, злачынства’ (ТСБМ). Ст.-бел. криминалъ з польск. kryminala (< лац. criminalis) (Булыка, Запазыч., 177).

Кры́мка ’шапка з крымскіх мярлушак’ (Нас.). Да тапоніма Крыж.

Крыналі́н ’даўнейшая шырокая спадніца па тонкіх абручах’ (ТСБМ). Запазычана праз рус. кринолин з франц. crinoline (Шанскі, 2, 8, 395).

Кры́нджалы ’сані, прызначаныя для перавозкі бярвення’ (Япк., Мат., Мат. Гом., Ян., ТС), ’прывалы, прылада для калее, каб вазіць бярвенні’ (Бяльк.), ’козлы з трох кійкоў’ (ТС). Укр. кринджола ’санкі’, рус. кринджолы ’тс’, польск. grynd‑ żoły ’нізкія сані для саломы’. Лічыцца балтызмам. Параўн. літ. gri̯žulas, gri̯zulge, grezalas ’дышаль’. Гіпотэза аб запазычанні з польск. grządzil, grądziel ’дышаль сахі’ (Фасмер, 2, 377) неверагодная, бо ў гэтым выпадку мы б чакалі дыфтонг ‑оп‑, а не ‑in‑, ‑уп‑ (Лаўчутэ, Балтизмы, 11).

Крынжа́к ’далакоп’ (Сцяшк. Сл.)· Магчыма, да крыж© (гл.).

Крыні́ца1 ’выхад падземных вод на паверхню зямлі’ (ТСБМ, Шат., Сцяшк., Мядзв., Яруш., Сержп. Пр., Гарэц., Маш., Мал., Сержп. Ск., Бяльк., Яшк., ТС, Касп., Сл. паўн.-зах.). Крыніца < крын ’расліна, цвет, лілея’ (Булг.). Укр. криниця, рус. крыница, ст.-рус. криница ’тс’, польск. krynica ’тс’. Лексема паходзіць ад свайго амоніма, які рэфлексуецца як ст.-рус. криница ’миска’, серб.-харв. кри̑ница ’тс’, славен. krníca ’драўлянае начынне’, балг. криница ’тс’. Яны ў сваю чаргу да прасл. krina ’драўлянае начынне’ (гл. крынка). Не выключана палеабалканскае паходжанне слова (параўн. ст.-грэч. κρήνη ’крыніца’).

Крыні́ца2 ’ямачка каля пупавіны, па якой пазнаюць карову, добрая на малако ці не’ (Шатал.). Гл. крыніца1.

Крыні́чнік ’крынічнік паручайны, Veronica beccabunga L.’ (Кіс., Гарэц.). Да крыніца1 (гл.).

Крыні́шнік ’топкае, балоцістае месца, дрыгва’ (Бяльк.). Да *крынічнік ’тс’ (шнСчн). Гл. крыніцах.