Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Кру́мкаць1 ’пра жаб’ (Сержп. Ск., ТС), ’пра крумкачоў’ (Яруш., Шатал.). Гл. крумкач.

Кру́мкаць2 ’капрызіць (пра дзяцей)’ (Федар. Рук.), ’выпрошваць’ (Сцяц.). Магчыма, кантамінацыя крумкаць1 (гл.) і канькаць (гл.).

Крумка́ч1 ’воран, груган’ (ТСБМ, Шат., Бяльк., Шн., Сержп. Ск., Сержп. Грам., Федар. VII, Сл. паўн.-зах.). Параўн. крумкач, крункач і літ. krunkōčius ’тс’ (там жа, 2, 530). Балтызм, які ўзыходзіць да літ. kruñkti ’каркаць (пра варон)’. Наўрад ці неабходна разглядаць бел. крумкач, крункач як гібрыднае ўтварэнне (літоўскі корань, беларускі суфікс). Дакладным адпаведнікам бел. крункач з’яўляецца літ. krunkōčius ’воран’. Зразумела, што ўсе прыклады балтыйскай лексічнай інфільтрацыі ўзніклі ва ўмовах білінгвізму. Гл. Грынавецкене і інш. LKK, 16, 180; Лаўчутэ, Балтизмы, 69.

Крумка́ч2 ’жаба’ (Жд. 2, Сл. паўн.-зах.). Крумкач (назва жабы), відаць, узнікла як кантамінаваная форма ад кумкаць (толькі пра жаб) (гл.) і крумкаць1 (гл.).

Крумкла́н ’грак’ (Сл. паўн.-зах.), параўн. літ. kränklönas ’тс’ (там жа, 2, 530). Балтызм.

Круна́ ’труна’ (Жд. 2). Гл. труна.

Кру́нуць1 ’каркнуць’ (Нас.). Балтызм. Да літ. krunkti ’каркаць’.

Кру́нуць2 ’выпіць залпам’ (Нас.). Відаць, да клюнуць ’тс’. Гукапераймальнае. Параўн. глюкаць, клюкаць ’піць’.

Круп ’запаленне гартані і трахеі’ (ТСБМ). Запазычана праз рускую мову з франц. croup ’тс’ (Шанскі, 2, 8. 416).

Крупа́ ’град’ (Мат. Гом.). Гл. крупы.

Крупе́ня ’крупяны суп’ (ТСБМ, Нас., Нік. Очерки, Бяльк., Касп., Мат. Маг., Нар. сл., Шатал., Мат. Гом., Сл. паўн.-зах.). Запазычанне з літ. kruopiẽnė ’суп з крупы’. Суфіксацыя, характэрная для літоўскай мовы. Параўн. іншыя назвы страў, утвораныя пры дапамозе той жа словаўтваральнай мадэлі: лапеня, раўчэня (Лаўчутэ, Лекс. балт., 20; Лаўчутэ, Балтизмы, 115).

Крупе́ц ’незамярзаючы кароткі прыток у басейне Дняпра’ (Яшк.). Параўн. крупа ’град, мокры снег (гл.).

Кру́піц ’пошасная дзіцячая хвароба горла’ (КЭС, лаг.). Гл. круп.