Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Крыўля́ць ’крывіць, выгінаць’ (Др.-Падб.). Гл. крывы.

Крыха́ ’нязначная колькасць’ (ТСБМ, Сержп. Ск.). Укр. криха, рус. кроха, ст.-рус. кръха ’тс’. Параўн. літ. krušà ’град’, лат. krusa ’тс’, літ. krùšti ’крышыць’. Іншыя індаеўрапейскія паралелі менш верагодныя (Бернекер, 1, 630; Траўтман, 143; Фрэнкель, 302).

Крыхаві́нне ’жабурынне’ (Шатал.). Да кракавінне. Гл. кракацінне і крактавінне. Магчыма, пад уплывам крыха (гл.).

Крыху́ ’ў невялікай колькасці’ (ТСБМ, Яруш., Сержп. Пр., Гарэц., Касп., Сл. паўн.-зах.). Гл. крыха (форма він. скл.).

Кры́ца ’камяк’, «Каб ты крыцай села» (Бір. Дзярж., Грыг., Яшк., КЭС, лаг.). Ст.-бел. крица ’каванае жалеза’ (з 1520 г.). Запазычанне з польск. kryca (?) праблематычнае (параўн. Булыка, Запазыч., 177). Укр. криця ’кавалак жалеза, пакрыты шлакам’, рус. крица ’тс’. Яшчэ Міклашыч (139) разглядаў гэтыя словы як запазычанні з ням. Kritze ’тс’ (параўн. Kritzeisen). Гл. Фасмер, 2, 378.

Кры́цік ’верхні сноп, якім накрываюць бабку’ (Шатал.). Да крыць (гл.).

Крыць ’рабіць пад чым-небудзь страху, дах, верх’ (ТСБМ, Нас., Др.-Падб., Яруш., ТС, Сцяшк., Шат.). Укр. крити, рус. крыть ’тс’, ст.-слав. крыти, балг. крия, макед. криям, серб.-харв. кри̏ти, славен. kriti ’тс’, польск. kryć, чэш. krúti, славац. kryť, в.-луж. kryć, н.-луж. kšyś, палаб. kråjĕ ’тс’. Прасл. kryti ’пакрываць што-небудзь чым-небудзь’ адпавядае літ. kráuti, лат. kraut ’тс’. Курыловіч (Accentuation, 297) і Станг (Verbum, 49) звяртаюць увагу на рэгулярнасць гэтых суадносін. Параўн. прасл. rytiліт. ráuti і інш. (Слаўскі, 3, 194).

Кры́чка ’рачная чайка’ (Нар. словатв., ТС, Мат. Гом.). Да крык (гл.).

Кры́чма: крычма крычаць (Янк. БФ). Да крык (гл.).

Кры́чык ’балотны каршун, рыбалоў’ (Дразд.). Параўн. крычка (гл.).