Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Пі́рса, пыреи ’апілкі’ (Мат. Гом.; брагін., Шатал.). З тырса ’тс’, параўн. таксама тырса, тырша ’тс’ (Сл. ПЗБ). Балтызм. Параўн. літ. tirščiai ’гушча (у страве, каве)’. Незвычайнае фанетычнае афармленне крыніцы выклікала ў бел. гаворках фанетычныя варыянты: тырса/ кірссі/пірса (ЛА, 1).

Пі́рус ’бузіна, Sambucus nigra L.’ (докш., Сл. ПЗБ). Няясна. Магчыма, у выніку пераносу назвы з лац. pirus ’грушавае дрэва, груша’.

Пірхе́кала (пірхекьла) ’той, хто часта кашляе, прастуджваецца’ (міёр., З нар. сл.). Да перхаць? (гл.).

Пірціка, ст.-бел. парашка ’кладоўка’ з літ. pirtikiu̯ ’маленькая лазня’ (Яблонскіс, 168; Булыка, Лекс. запазыч., 209).

Піршча́тка ’пальчатка’ (чач., Мат. Гом.). З ’перечитка (параўн. рус. перечитки, перчатки ’гіяціпальцавыя рукаўчыкі, адзенне на рукі’, переіцатка ’пальчатка’). Да перст, персцень/ (гл.).

Піршчэ́ць ’пячы’ (астрав., Сл. ПЗБ). Балтызм. Параўн. літ. persiūti, persčii ’свярбець; шчымець, пячы’.

Піры́ндзіць ’гаварыць абы-што’ (карэліц., Сцяшк. Сл.: Скарбы), ’нагаворваць на каго-небудзь’, ’вельмі тонка прасці’ (навагр., ЖНС). Відаць, звязана з прасл. *рьгёІі ’сварыцца’, узмоцненага экспрэсіўиым інфіксам -/W-, параўн. трындіііц? ’гаварыць пустое’ (гл.).

Піры́ць ’перыць, біць цэпам’ (Скарбы), ’праць бялізну пранікам’ (шчуч., дзятл., ЛА, 3), гродз. траць (хусця) ’тс’ (тамсама). З іншай ступенню чаргавання галоснага асновы прасл. *perti, гл. перыць, параўн. лат. pireties ’тс’, літ. perti ’біць, сцябаць венікам у лазні’.