Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Вы́клікаць (БРС, Яруш., КТС). Гл. клікаць. У значэнні ’выклікаць незадавальненне, гнеў’ з’яўляецца калькай рус. вызвать ’тс’ (Гіст. мовы, 2, 142).

Выкліна́ць (БРС, Нас., Шат., Касп.). Гл. праклінаць.

Выключа́льнік (БРС). Да выключаць. Калька рус. выключа́тель (Крукоўскі, Уплыў, 117 і наст.).

Выключа́цель (БРС). Запазычанне з рус. выключа́тель ’тс’ (Крукоўскі, Уплыў, 56).

Выключа́ць (БРС, КТС). Да ключ (гл.). У значэнні ’не дапускаць, устараняць’ з’яўляецца калькай рус. исключать (Гіст. мовы, 2, 141).

Выклю́чны (БРС, КТС). Да выключаць. Калька рус. исключительный ’тс’ (Гіст. мовы, 2, 141).

Вы́кнуць ’прывыкаць, прызвычайвацца’ (Гарэц., Др.-Падб.). Рус. вы́кнуть, вы́кну, укр. приви́кнути, ст.-рус., ст.-слав. выкнѫти, польск. nawyknąć, в.-луж. wuknyć ’вучыцца’. Роднаснымі з’яўляюцца літ. jùnkstu, jùnkti ’прывыкаць, рабіцца прывычным’, лат. jûkt, літ. jaukìnti ’прывучаць’, ст.-прус. iaukint ’практыкаваць’, літ. jaukùs ’лагодны, прыемны’, ст.-інд. úcyati ’мае звычай’, ṓkaḥ ’задавальненне’, арм. usanim ’прывыкаю, вучуся’, гоц. biūhts ’прывычны’, ст.-ірл. do‑uccim ’разумеў знаю’ (Вальдэ, 865; Траўтман, 335; Фасмер, 1, 368; Фрэнкель, 196 і наст.).

Выкрада́льнік (БРС). Да выкрадаць (гл. красці); структурная калька рус. похити́тель або самастойнае ўтварэнне па тыпу выкрывальнік, злучальнік і г. д.

Выкрунта́сы ’хітрыкі, выкручванне’ (БРС, Нас., КТС, Бір. Дзярж., Мал.); ’выгін дарогі’ (Касп.). Запазычанне з польск. wykrętasy ’хітрыкі’. Параўн. выкрутасы.

Вы́крут ’хітрыкі’ (БРС, КТС, Гарэц., Др.-Падб.); ’буралом’ (Нікан.). Рус. вы́крут ’дзеянне па дзеяслову выкрутить’, укр. ви́крут ’хітрыкі’, польск. wykręt ’тс’. Бязафікснае вытворнае ад выкруціць (гл. круціць) (Шанскі, 1, В, 225).