Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Прака́зваць, праказаць Д аварыць некалькі разоў, паўтараць словы’, ’дапамагаць вучню пры чытанні’ (Шат.), пракатваць ’расказваць’ (ТС). Да казаць.

Пракалаці́ць ’памыць’ (лід., Сл. ПЗБ). Да калаціць ’мяць, біць, трэсці’. Семантычна да праць ’мыць з пранікам’.

Пракале́ташні ’колішні, даўні’ (стрэш., Наша слова, 2002 г., 16 кастр.). Да прак (гл.) і лета ’год’ (гл.), аналагічна да пракаветны ’даўні, спрадвечны’.

Пракалі́цца ’добра высахнуць’ (Сл. ПЗБ). Да /ш/ш/ьДгл.).

Пракамя́шыць ’прайсці па бруку’ (карэліц., Сцяшк. Сл.). Няясна. Іранічнае ўтварэнне ад камашы ’чаравікі з паўхалявамі’ (гл.)?

Пракана́нне ’перакананне’ (Касп., Жд. 2). З польск. przekonanie ’тс’. Аналагічна пракапацца ’пераканацца’ (ігн., Сл. ПЗБ) з польск. przekonać się (там жа).

Пракаро́нкаваты ’каржакаваты’ (Мат. Гом.). Да корань, каранасты (гл.).

Прака́т ’перадача рухомай маёмасці ў часовае карыстанне за пэўную плату’ (ТСБМ). З рус. прока́т ’тс’, якое ад прокатить, прокатать (гл. каціць). Першапачаткова, магчыма, адносілася да экіпажаў, якія даваліся на пракат.

Пракво́льней ’вальней’ (калінк., Сл. ПЗБ). Да вольны (гл.). Не зусім ясная прыставачная частка. Магчыма, узята з слоў пра‑ калеташні, пракавечны, дзе яна была асэнсаваная як прыстаўка з узмацняльным значэннем, гл. прак.

Пракі́ва ’крапіва’ (Булг., Мат. Гом.), прокыва, прокева (Сл. Брэс.), прошва (ТС) ’тс’, сюды ж праціўнік ’байструк’ (ТС). Метатэза з крапіва (гл.), магчыма, пад уплывам польск. pokrzywa ’крапіва’, дзе яна была адзначана спачатку ў заходняй Вялікапольшчы (1393 г.), а пасля распаўсюдзілася на рэшту’ польскамоўнай тэрыторыі (Банькоўскі, 1, 795); параўн. таксама pokrzywnik ’байструк’ (“spłodzony w pokrzywach”, гл. Банькоўскі, 2, 684).