Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Кло́на ’адрына’ (Сл. паўн.-зах.). Гл. клуня.

Клоп ’насякомае-паразіт, якое корміцца кроўю жывёл і чалавека’ (ТСБМ, Сл. паўн.-зах., Бяльк.). Укр. клоп, рус. клоп ’тс’, серб.-харв. кло̏п ’клешч’, славен. klòp ’тс’. Прасл. klopъ не мае надзейнай этымалогіі. Цікавае супастаўленне з балг. клопам ’кішэць’ (БЕР, 2, 467). Параўн. Якабсон, Word, 8, 388. Нельга рашуча аспрэчваць і метатэзу klopъ < *plokъ, маючы на ўвазе балтыйскія паралелі літ. blãkė ’клоп’, лат. blakts ’тс’ (параўн. вядомае прасл. pektiліт. kèpti). Можна меркаваць таксама аб klopъklapati ’біць, плюшчыць’, параўн. польск. pluskwa, ploszczyca ’клоп’. Іншыя версіі зусім неверагодныя.

Кло́палка ’квактуха’ (Жд. 3). Гукапераймальнае. Словаўтварэнне на ‑алка (Сцяцко, Афікс. наз., 51).

Кло́пат1 ’неспакойная думка пра што-небудзь’ (ТСБМ, Нас., Шат., Касп., Сержп. Грам., Гарэц., Сцяшк., КЭС, лаг., Ян.). Гл. клапаціцца. Насуперак Кюнэ (Poln. 64) не з’яўляецца пранікненнем з польск. kłopot.

Кло́пат2 ’квактанне’ (Сл. паўн.-зах., Яруш.). Утварэнне на ‑otъ ад гукапераймальнага дзеяслова. Гл. клопалка.

Клопат3 ’у жорнах дошчачка ад жалабка, якая прыціскаецца да чатырохграннай часткі корбы і пры вярчэнні механічна рэгулюе перадачу зерня на камень’ (Нар. словатв., Выг., Кліх, Дразд.). Укр. клопіт ’тс’, польск. kłopot ’тс’. Да прасл. klopotъ ’стук, шум’, але ў значэнні ’частка жорнаў’ толькі польскае, беларускае і ўкраінскае. Паколькі рускія дыялекты (апрача заходніх) практычна не ведаюць гэтага слова, можна меркаваць аб тым, што яно ўзнікла як тэхнічны тэрмін на польскай моўнай глебе і адтуль распаўсюдзілася на беларускі і ўкраінскі арэалы (Смулкова, Бел.-польск. ізал., 117).

Кло́пікі ’клапоўнік’ (Мат. Гом.), ’стрэлкі звычайныя, Сарsella Bursa pastoris’ (Дэмб. I, Кіс.). Гл. клапоўнік.

Кло́тнік ’васілёк лугавы’; «клотнік і васілёк у жыця, толькі клотшк больш фіялетавы» (Сл. паўн.-зах., 2, 478). Магчыма, да польск. kłot ’абмалочаны сноп’.

Кло́ун ’цыркавы артыст-комік’ (ТСБМ). Праз рус. клоун < англ. clown (Шанскі, 2, 8, 164).

Кло́ўня (клёвня) ’рыбалоўная прылада, кломля’ (Нар. лекс.). Гл. кломля.

Клоўсічка ’жанчына, якая часта ўжывае слова паслухай Балтызм. Параўн. літ. klausytis ’слухаць’, klausyk ’слухай’. Сл. паўн.-зах., 2, 479).

Клох-клох ’як чуюць курыцу’ (Нар. лекс.), ’падзыванне куранят’ (Нар. лекс.). Гукапераймальнае.