Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Краснале́ссе ’бор’ (Яшк.). Параўн. чырвоны лес. Гл. краса1.

Красналю́дак ’гном’ (Жыв. сл.). Сувязь з краса1 няясная.

Красу́ля ’радуга’ (Шат.). Гл. красавіца.

Красу́н ’прыгажун’ (ТСБМ). Гл. краса1.

Кра́сці ’ўпотай браць чужое’ (ТСБМ, Шат., Касп., Сл. паўн.-зах., ТС, Бяльк.). Укр. красти, рус. красть, ст.-рус. красти ’тс’, ст.-слав. красти, балг. крада, макед. краде, серб.-харв. кра̏сти, славен. krásti ’тс’, польск. kraść, чэш. krásti, славац. krásť ’тс’. Прасл. krasti практычна не мае надзейных паралелей у іншых індаеўрапейскіх мовах. Параўн. Трубачоў, Эт. сл., 12, 102–105.

Кра́сы ’воўчае вяселле’ (Сцяшк. Сл., Сл. паўн.-зах.). Параўн. краса1 (гл.).

Кра́таць1 ’рухаць, варушыць’ (ТСБМ, Шат., Касп., Сл. паўн.-зах., Гарэц., КЭС, лаг., Яруш., Яўс.). Беларуская лексема лічыцца запазычаннем з літ. kratýti ’трэсці’ (Лаўчутэ, Балтизмы, 68). Больш надзейнай здаецца іншая версія аб пранікненні з балтыйскіх дыялектаў. Мы маем на ўвазе паралелі да літ. krutė́ti ’рухацца’ (гл. Фрэнкель, 303), якое магло праз *krъtěti даць кратаць. Параўн. асабліва літ. krùtinti, krutnóti ’рухаць, чапаць, кранаць’ і бел. кратаць, кранаць.

Кра́таць2 ’чапаць, дакранацца’ (ТСБМ, Шпіл., Сл. паўн.-зах.). Гл. кратаць1 і кранаць.

Кра́ты ’металічная рашотка’ (ТСБМ). Ст.-бел. крата ’тс’ праз польск. krata < лац. crata (Булыка, Запазыч., 175; Кюнэ, Poln., 68).

Кра́ўпіца ’чальгак вербалісты, Lythrurn salicaria L.’ (Кіс.). Верагодны балтызм, аб чым у першую чаргу сведчыць дыфтонг у корані. Магчыма, да літ. kraupus ’няроўны, шурпаты’ і інш. (гл. Фрэнкель, 290).

Краўча́ць ’сквярціся (пра жаб)’ (Нар. лекс.). Гукапераймальнае. Параўн. кракаць (гл.) (там жа, 2, 725).