Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

эзо́паўскі, ‑ая, ‑ае.

Багаты алегорыямі, намёкамі з мэтай скрыць прамы сэнс выказвання. Эзопаўскі стыль. Эзопаўская мова.

[Ад імя старажытнагрэчаскага байкапісца Эзопа.]

эйдэты́зм, ‑у, м.

Разнавіднасць вобразнай памяці, якой уласціва захоўваць яркія вобразы прадметаў пасля спынення іх уздзеяння па органы пачуццяў.

[Ад грэч. éidos — вобраз.]

эйнштэ́йній, ‑ю, м.

Спец. Штучна атрыманы хімічны элемент трэцяй групы перыядычнай сістэмы Мендзялеева.

[Лац. Einsteinium.]

эйфары́я, ‑і, ж.

Стан прыўзнятага настрою, бестурботнасці, здаволення, якое не адпавядае аб’ектыўным умовам.

[Грэч. euphoria.]

эйш, часціца.

Разм.

1. Ужываецца, каб звярнуць увагу, указаць на што‑н.: вось, глядзі і пад. Калі Марыля даведалася, чаму брат адмовіўся ад выгаднага месца, дык залямантавала: — Эйш, панюся знайшлася надта! Карона з галавы не звалілася б, калі цмокнула б лішні раз у панскую ручку. С. Александровіч.

2. Ужываецца для выражэння здзіўлення, незадавальнення, злосці (звычайна ў спалучэнні са словамі: «як», «які», «колькі» і пад.). [Рыгор:] — Дурань скажа! Я дурня і слухаць не буду. [Яўхім:] — Не будзе ён слухаць! Эйш, які разумны! Чорны. Ідзе немец лёгкім пружыністым крокам, высока ставіць ногі ў кароценькіх ботах з шырокімі халявамі. — Эйш, які рабы чорт, — гаворыць нехта ў мяне за спіною. С. Александровіч.

экагене́з, ‑у, м.

Гістарычны працэс змянення экалагічных уласцівасцей арганізма.

[Грэч. óikos — жыллё і genesis — паходжанне, узнікненне.]

экалагі́чны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да экалогіі. Экалагічны баланс прыроды. Экалагічныя ўмовы. □ Ад станоўчага вырашэння экалагічных праблем у значнай ступені залежаць дабрабыт цяперашняга і будучага пакаленняў, існаванне самой цывілізацыі. «Звязда». // Звязаны з умовамі навакольнага асяроддзя, якія ўздзейнічаюць на арганізм. Экалагічныя фактары. Экалагічная прыстасаванасць віду.

•••

Экалагічны крызіс — крытычны стан навакольнага асяроддзя, які пагражае існаванню людзей, выкліканы безгаспадарчым выкарыстаннем вады, паветра, глебы, расліннага і жывёльнага свету.

экало́гія, ‑і, ж.

Раздзел біялогіі, які вывучае ўзаемадзеянне жывёльных і раслінных арганізмаў паміж сабой і з навакольным асяроддзем.

[Ад грэч. óikos — дом, радзіма і logos — вучэнне.]

эканама́йзер, ‑а, м.

Спец.

1. Прыстасаванне для награвання вады ці паветра цеплынёй дымавых газаў ці адпрацаванай парай. Паветраны эканамайзер.

2. Прыстасаванне ў карбюратары рухавіка ўнутранага згарання, якое служыць для абагачэння гаручай сумесі пры максімальнай пагрузцы.

[Англ. economizer.]

эканама́йзерны, ‑ая, ‑ае.

Спец. Які мае адносіны да эканамайзера. Эканамайзерная камера.