цывілі́стыка, ‑і, ДМ ‑тыцы, ж.
У юрыдычнай літаратуры — грамадзянскае права; навука грамадзянскай права.
цыві́льнасць, ‑і, ж.
Уласцівасць цывільнага. І толькі можа ў манеры размаўляць .. адчувалася ў .. [камандзіра] цывільнасць. Шахавец.
цыві́льны, ‑ая, ‑ае.
1. Не ваенны, не вайсковы; грамадзянскі. Вайсковы люд і люд цывільны Вакзалы поўнілі сабой. Колас. У канцы чэрвеня і пачатку ліпеня тысяча дзевяцьсот сорак першага па ёй [дарозе] ішлі людзі — вайскоўцы і цывільныя, ехалі падводы і машыны. Янкоўскі. // у знач. наз. цыві́льны, ‑ага, м. Неваенны чалавек. З дома камендатуры выйшла некалькі афіцэраў, і сярод іх — нейкі цывільны. Хомчанка.
2. Які мае адносіны да невайсковых людзей, належыць, уласцівы ім. Цывільныя ўлады. Цывільны суд. □ На машыне сядзеў Хурс у цывільнай адзежы, як і заўсёды, і два-тры польскія вайскоўцы. Чорны. Хоць даўно развітаўся са службай марской і ў цывільным хаджу гарнітуры, — горад мой! — уяўляю цябе я парой караблём, што адольвае буры. А. Вольскі. // у знач. наз. цыві́льнае, ‑ага, н. Неваеннае, невайсковае адзенне. Ледзь толькі я дабраўся да краю лесу, як адразу ж натрапіў на ўзброеных людзей у цывільным. Сачанка.
[Ад лац. civilis — грамадзянскі.]
цыга́йскі, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да асобай пароды авечак з аднароднай тонкай воўнай. Цыгайская парода авечак. Цыгайскі баран.
[Ад ням. Ziege — каза.]
цыганава́ты, ‑ая, ‑ае.
Падобны на цыгана. Другі [хлопец] — цыганаваты, кучаравы, з сухарлявай, загарэлай патыліцай, на якой цёмна ільснілася западзінка-равок. М. Стральцоў.
цыга́начка, ‑і, ДМ ‑чцы; Р мн. ‑чак; ж.
1. Памянш.-ласк. да цыганка.
2. Руская народная песня; скокі пад музыку да гэтай песні.
цыганё і цыганя́, ‑няці; мн. ‑няты, ‑нят; н.
Дзіця цыганоў.
цыга́ністы, ‑ая, ‑ае.
Разм. Які нагадвае па выгляду і па характару цыгана. Гаспадар — Сямён Марчанка — цыганісты, доўгі і вёрткі, як уюн. Сачанка.
цыга́ніць, ‑ню, ‑ніш, ‑ніць; незак., што і без дап.
Разм. Выпрошваць, выманьваць. Грэчка бадзяўся па лагеры, пераходзіў ад аднаго гурту партызан да другога, сыпаў нейкія жарты, мацаў трафейныя аўтаматы, цыганіў цыгарэты. Няхай.