Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

у́рвіс, ‑а, м.

Разм. Свавольнік, вісус. [Дзед Якуб:] — Вось табе і нічога, урвіс ты гэткі, і так у рыззі засталіся, адабралі фашысты да ніткі, а ты апошнія штаны дзярэш на гэтых суках. Стаховіч.

урві́цель, ‑я, м.

Разм.

1. Хапуга, хабарнік. [Турава:] — Колькі плаціш [за кватэру]? [Стэфка:] — Дваццаць пяць. — Ого-о! Ну і ўрвіцелі! Хапуны! — Турава злосна і брыдка вылаялася. Савіцкі.

2. Лаянк. Галаварэз, вісус. [Мацей Хмылю:] — Скідай дровы, урвіцель чортаў, не трэба далей везці. М. Стральцоў.

урду́, нескл., м.

Афіцыйная мова Пакістана, адна з сучасных літаратурных моў Індыі.

у́рна, ‑ы, ж.

1. Пасудзіна для захавання праху нябожчыкаў.

2. Скрынка з вузкай адтулінай для апускання выбарчых бюлетэняў. Адзін за адным падыходзяць да выбарчых урнаў рабочыя, інжынеры, прадстаўнікі інтэлігенцыі. «Звязда».

3. Пасудзіна для акуркаў, смецця на вуліцах, у грамадскіх памяшканнях. Кінуўшы недакураную папяросу ў урну, якая стаяла ў кутку, Дзімін таропка падышоў да Міхала. Карпаў.

[Лац. urna.]

уро́блены, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад урабіць.

2. у знач. прым. Добра апрацаваны, дагледжаны (пра глебу, агарод і пад.). Усё ў бабчыным [а]гародзе расло, раскашоўвалася, буяла, — і любата глядзець на гэты куточак уробленай зямлі. Дзятлаў.

уро́бліванне, ‑я, н.

Разм. Дзеянне паводле дзеясл. уробліваць — урабіць (у 3, 4 знач.).

уро́блівацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.

1. Незак. да урабіцца.

2. Зал. да уробліваць.

уро́бліваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.

Незак. да урабіць (у 3, 4 знач.).

уро́д, ‑у, М ‑дзе, м.

Разм. Ураджай. Калі ўрод, дык і ўмалот. Прыказка.

уро́да, ‑ы, ДМ ‑дзе.

1. м. і ж. Чалавек з фізічным недахопам, з брыдкім абліччам. Хоць дзіцятка ўрода, Але бацьку шкода. Крапіва. Але мачыха давяла мужу, што сын у яго ўрода і няўклюда. Сачанка.

2. ж. Натура, характар; прырода. [Яўхім:] — Ну і цаца ж ты! Як бог знае, дзе расла! [Ганна:] — Дзе ні расла, а такая вырасла. Урода такая. І другая не буду! Мележ. Мы знаем, ён [дзядзька Антось] рыбак з уроды. І ўсякіх рыб ён знае ходы. Колас.

3. ж. Абл. Ураджай (у 2 знач.). — На сена ўрода ў гэтым годзе, — гледзячы, як растуць копы, падняўся Костусь. Васілевіч. Дай жыту, светлы май, Дождж і пагоду, Добрую ўроду Дай яму, дай. Танк.