Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні

звыштэрміновы, .

  1. Які прадаўжаецца звыш вызначанага тэрміну.

    • Звыштэрміновая служба.
  2. m>наз. Той, хто добраахвотна застаўся на вайсковай службе пасля адбыцця абавязковага тэрміну.

звышурочны, .

  1. Які праводзіцца звыш устаноўленага рабочага часу.

    • Звышурочная работа.
  2. звышурочныя, -ых. Плата за звышурочную работу.

    • Атрымаць звышурочныя.

звышчалавек, , м.

У некаторых філасофскіх вучэннях: моцная асоба, чые воля, жаданні і ўчынкі не падпарадкоўваюцца ніякім абмежаванням.

звяга, , ж. (разм.).

  1. Надакучлівы брэх (сабакі).

    • Воўк сабакі не баіцца, але звягі не любіць (прыказка).
  2. Назойлівае прыставанне з просьбамі, напамінамі, патрабаваннямі.

звягаць, ; незак. (разм.).

  1. Надакучліва гаўкаць (пра сабаку).

  2. Назойліва прасіць, напамінаць, патрабаваць.

звяглівы, (разм.).

  1. Вісклівы (пра сабаку).

  2. Які дакучае назойлівымі просьбамі, напамінаннямі, патрабаваннямі.

|| наз. звяглівасць, .

звязак, , м.

Тое, што і звязка (у 1 знач.).

  • З. ключоў.

звязаны, .

  1. Пазбаўлены свабоды, лёгкасці.

    • Звязаныя рухі.
  2. Такі, праяўленне якога абумоўлена чым-н. (спец.).

    • Звязаныя хістанні.

|| наз. звязанасць, .

звязацца, ; зак.

  1. Устанавіць сувязь, зносіны з кім-, чым-н.

    • З. па тэлефоне.
  2. Устанавіць якія-н. (пераважна заганныя) адносіны з кім-н.

    • З. з нягоднікам.
  3. Узяцца за што-н. (цяжкае або заганнае).

    • З. з непасільнай працай.

|| незак. звязвацца, .

  • Не трэба з забіякамі з.

звязаць, ; зак.

  1. гл. вязаць.

  2. Завязваючы, злучыць адно з другім.

    • З. канцы вяровак.
    • З. платы.
    • З. сноп.
    • Двух слоў не звяжа (перан. дрэнна перадае свае думкі).
  3. Злучыць, устанавіць сувязь, зносіны, блізкасць, агульнасць паміж кім-, чым-н.

    • З. партызан з падполлем.
    • З. свой лёс з кім-н.
    • Сябры звязаны на ўсё жыццё.
    • З. вёску тэлефоннай сувяззю з райцэнтрам.
  4. толькі дзеепрым. зал. прош., з чым. Пра дзеянне, якое цягне за сабой што-н., звязана з чым-н.

    • Паездка звязана са значнымі расходамі.
  5. толькі дзеепрым. зал. прош., з кім-чым. Пра тое, што з’яўляецца блізкім каму-, чаму-н., непасрэдна адносіцца да каго-, чаго-н.

    • Беражом усё, што звязана з яго памяццю.
    • Асабістыя інтарэсы звязаны з грамадскімі.
  6. Устанавіць, адкрыць сувязі, залежнасць паміж чым-н.

    • З. адну з’яву з другой.
  7. Пазбавіць свабоды дзеянняў, дзейнасці, абмежаваць чым-н.

    • З. каго-н. па руках і нагах (пазбавіць свабоды ўчынкаў).
    • З. ініцыятыву мас.
    • З. сябе абяцаннем.
  8. Змацаваць вяжучым рэчывам ці пры дапамозе рубкі (спец.).

    • З. гальку вапнай.
    • З. кроквы.

|| незак. звязваць, .