Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Прэз ’праз’ (Нас., Бес., Доўн.-Зап., Чародейство), параўн. і ст.-бел. пресь ’каля, праз, паўз, міма’ (Ст.-бел. лексікон). Улічваючы лінгвагеаграфію слова, — з польск. przez ’тс’.

Прэзентава́ць ’паднесці (падносіць) у якасці падарунка; падараваць’ (ТСБМ), прызынтыв́аць ’падманваць ілжывымі абяцанкамі’ (Бяльк.). Відаць, з рус. презентова́ть ’тс’. Параўн. празантаваць (гл.).

Прэй ’пырнік’ (слонім., Сл. ПЗБ). Няясна. Параўн. рус. пырей, укр. пирей, пирій ’тс’, адсюль, магчыма, прэй з рэдукцыяй першага галоснага, хутчэй за ўсё, у < ы пасля губных, параўн. усх.-палес. пул ’пыл’, пуріна ’сцябло пырніку’ і пад.

Прэ́йда ’прайдзісвет’ (Ян.). Ад пройда (гл.) з экспрэсіўным “аднаўленнем” неарганічнага э пад націскам.

Прэ́йсце ’пераход, праход’ (Нас., Байк. і Некр.). З польск. przejście ’тс’.

Прэк, прэка, прачка ’спрэчка, пярэчанне’ (Нас., Гарэц., Яруш., Бяльк.), прэкам ’насуперак’ (Нас., Гарэц., Яруш.). З польск. przeko ’супраць©przeczka ’спрэчка’. Гл. пёрак.

Прэ́каль ’паркаль’, прэкалёвый ’зроблены з паркалю, паркалёвы’ (Бяльк.). Да паркаль (гл.); відаць, з пераасэнсаваннем пачатку зыходнай формы паркаль (< польск. perkal) як прыстаўкі прэ‑ (атаясамленай з польск. prze‑).

Прэ́кста ’перахрышчаны з яўрэяў’ (Нас.). Дэрыват ад ксціць (гл.) з узнаўленнем этымалагічнага зычнага ў корані. Калька польск. przechrzta ’тс’.

Прэ́лесць ’цуд’ (шчуч., Сл. ПЗБ), прэ́люс ’тс’ (драг., там жа). З рус. пре́лесть ’тс’, што з царкоўнаславянскай (Бернекер, 1, 755; Фасмер, 3, 358). Непасрэдна з царкоўнаславянскай паходзіць ст.-бел. прелестный ’ілжывы, няшчыры’: пророчество кривое и прелестное (Альтбаўэр).

Прэ́лят ’жоўтая канюшына’ (Сл. рэг. лекс.). Адаптаваны паланізм; з польск. дыял. przelot ’расліна пералёт’.