Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Кварто́ўка ’мера сыпкіх рэчываў’ (Нас., Мат. Гом.), ’мера вадкасці’ (Бяльк., КЭС, лаг., Жд. 3). Гл. кватэрка2 ’тс’. Відавочная кантамінацыя кватэрка і кварта (гл.).

Ква́ртух ’фартух’ (Мат. Маг.). Гл. фартух.

Кварты́ра ’кватэра’ (Бяльк.). Гл. кватэра1.

Ква́рціна ’кварта’ (Нар. словатв.). Гл. кварта.

Квас ’кіславаты напітак, прыгатаваны на вадзе з хлеба, сухароў або жытняй мукі з соладам’ (ТСБМ, Сл. паўн.-зах., Яруш., Нар. сл., Нар. словатв., ТС, КЭС, лаг., Бяльк., Сержп. Грам., Вешт., Юрч.), ’кіслая страва з буракамі, грыбамі, бульбай’ (ТСБМ, Шн., Нар. лекс., Вешт., Сцяшк., Серб., Нар. словатв., Сл. паўн.-зах., Шатал.), ’закваска’ (Мат. Гом.), ’кіслата’ (Гарэц., Клім.), ’шкода’ (Юрч.). Укр. квас ’тс’, рус. квас ’тс’, ст.-слав. квасъ, балг. квас, макед. квас, серб.-харв. ква̑с, славен. kvas, польск. kwas, чэш. kvas, славац. kvas, в.-луж. kwas, н.-луж. kwas ’тс’. Прасл. *kvasъ ’квашаніна, закваска, квас’ узыходзіць да kysěti, kysnǫti ’мокнуць, кіснуць’, першасны каўзатыў ад якіх kvasiti ’квасіць’ (Ваян, Gram. comp., III, 422). Паралелі ў іншых індаеўрапейскіх мовах ненадзейныя. Аб розных версіях гл. Слаўскі, 3, 466.

Ква́сачка ’драўляная пасудзіна з клёпак з двума бакавымі вушамі’ (КЭС, лаг., З нар. сл.). Гл. кваска.

Квасе́ц ’кісліца, заечая капуста, Oxalis Acetosella L.’ (Дэмб. 1, Бяльк., Яруш., Кіс.). Укр. квасець ’шчаўе’, рус. квасец ’тс’. Фармальна прасл. kvasbCb. Але батанічная назва, марыць, больш позняга паходжання. Гл. квас.

Квасёл ’фасоля’ (Бяльк., Яшк.). Да квасоль (гл. фасоля).

Квасёлка ’прасяны крупнік з квасам’ (ТС). Суфіксацыя на -ёлка аддзеяслоўнага паходжання. Параўн. мянцёлка ’мянташка’, свісцёлка і інш. (Сцяцко, Афікс. наз., 51).

Квасі́ны ’асадкі ад кваса’ (Нас., Сцяц., Бел. нар. сл.), ’печыва з вотруб’я’ (Нік. Очерки). Гл. квас.