Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Вале́шнік ’абгароджанае месца для жывёлы ў полі або ў лесе’ (Яшк.). Да валіць, валяцца. Параўн. рус. вальнище ’месца, дзе адпачываюць дзікія жывёлы’. Магчыма, слова збліжана з вольха або валежнік.

Валёк1 ’брусок з крукам, за які зачэпліваюць пастромкі’ (Янк. III); ’абрубак бервяна’ (Грыг.); ’ворчык’ (Юрч.). Да вал3.

Валёк2 ’пранік’ (КЭС), валкі ’качалкі для бялізны’ (Шатал.), валак, валко ’валок для качання бялізны’ (КЭС). Да вал3.

Валёнак (БРС), валінцы (Шн., 3). Рус. валенок, укр. валянки ’суконныя нагавіцы’, бел. ва́ленка, валёнка, ва́лянка ’хустка або шапка з воўны’ (КЭС). Да валены < валіць ’вырабляць з воўны’. Параўн. Рудніцкі, 1, 301, 303; Шанскі, 1, В, 10.

Валёнка1. Гл. ваненка.

Валёнка2. Гл. валенка.

Валёхацца ’хадзіць, выпасвацца’ (КТС): «…віднеліся лугі, дзе валёхаліся гусі». Да валёх/валюх. Гл. валюхацца.

Ва́ліва, валева ’многа’ (КСТ). Укр. ва́ляво ’тс’ (Грынч.). Да прыметніка *валлівы < валіць (параўн. маўклівы, ганарлівы). Семантычна пацвярджаецца выразам «валам валіць»; параўн. яшчэ ўкр. ва́льний ’моцны, вялікі’ (Грынч.).

Валіга. Гл. валога.

Валідол ’лякарства’ (КТС). З рус. валидол < франц. validol < valide ’здаровы, моцны’ (Шанскі, 1, В, 12).

Валіза1 ’чамадан’ (Шпіл.), валіска (лях., Янк. Мат.). З польск. walizek, waliza < франц. valise (Карскі, Белорусы, 160; Кюнэ, Poln., 113; Фасмер, 1, 269; Рудніцкі, 1, 301).

Валіза2 ’завала, гультай, лодыр’ (Бір. Дзярж., З нар. сл.); ’неахайны’ (Мат. Гом., КСТ); ’бамбіза’ (КСП). Верагодна, пераноснае значэнне валіза1 ’чамадан’ (параўн. пераноснае ўжыванне бочка, мех, вантух, сундук); на асэнсаванне слова зрабіла ўплыў збліжэнне з валіць і бамбіза.

Валік ’прыстасаванне для накатвання фарбы’ (КТС). Да вал3.