Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Валачы́ць ’баранаваць’ (БРС, Шатал., Выг. дыс., Юрч.); ’часаць воўну’ (Юрч., Хрэст. дыял.), валакці, валакчы ’тс’ (Гарэц.), валачынне ’баранаванне’ (Выг. дыс.). Да валачы ’цягнуць’ < прасл. *volčiti, *velkti.

Вала́шка ’халодная зброя — шабля, клінок, кінжал’ (КТС). Да валашскі < валах ’жыхар Валахіі’ (Фасмер, 1, 269; Мартынаў, Лекс. взаим., 79–80).

Валашо́к ’від канюшыны, Trifolium pratense L.’ (Кіс.). Гл. валошка.

Ва́лашыць ’пакладаць’, валашаны ’пакладаны’ (Янк. I), валашы́ць ’тс’ (Нас.). Да валах (гл.). На падставе гэтага дзеяслова ўзніклі назвы пакладаных жывёлін, назвы прафесіі і іншыя; параўн. валух ’скапец’ (Грыг.), рус. валах ’пакладаны баран, бычок, кабан’, валух ’пакладаны парсюк’, укр. валах ’пакладаны баран; той, хто пакладае’.

Валбу́ка, валбучча ’нарасць на целе, дрэве’ (КТС, КЭС), вальбука ’тс’ (Янк. II). Экспрэсіўнае ўтварэнне, магчыма, кантамінацыя валдыр і букаць ’біць’. Параўн. рус. балбука ’тс’ (Даль, 1, 161), а таксама волвеня, волвенка, волвянка ’грыб’ і ’ўдар, аплявуха’, вал ’нарыў’ (СРНГ, 4, 20).

Валва́ ’хваля, вадзяны грэбень, падняты ветрам’ (Яшк.). З валка з асіміляцыяй в‑н > в‑в.

Валвыканко́м (КТС). Абрэвіятура ад валасны выканаўчы камітэт.

Валга́р ’выпрацоўшчык смалы’ (КЭС). З ням. Waldgar (Булыка, Запазыч., 55).

Валды́р ’пухір, гуз’ (Касп.). Фасмер (1, 338) лічыць слова няясным. Бел. валдыр, магчыма, з’яўляецца русізмам (рэгіянальным запазычаннем). Не выключана бел. валдыр < вадыр ’пухір, гуз, нарыў’; параўн. рус. волдырь ’вадзяны пухір’. Гл. яшчэ Праабражэнскі, 1, 91; Шанскі, 1, В, 147.

Вале́ж1 ’бура, якая ломіць дрэвы’ (Сцяшк. МГ). Да валіць. Параўн. балг. валеж ’снег, дождж (ападкі)’. Гл. таксама валішча, валежг.

Вале́ж2 ’упаўшае струхлелае дрэва’ (КСТ). Да валіць. Параўн. рус. валежина ’ляжачы сухі лес’, валь, валяжник ’зваленыя ветрам дрэвы’, укр. валежник ’тс’ (Фасмер, 1, 269; Рудніцкі, 1, 300).