Няві́дны ’невінаваты’ (Сл. ЦРБ). З нявінны ’тс’ (да віна) у выніку распадабнення.
◎ Няві́сны ’сляпы’ (Сл. ПЗБ), рус. невисной, невишной ’тс’, польск. дыял. niewisny, niewistny ’тс’. Паводле Мяркулавай (Этимология–1977, 90), ад прасл. дыял. *vistьnъtъ, вытворнага ад *vistь ’зрок’, сюды ж невіснець ’пацямнець (пра вочы)’ (Нас.) (да ’ vide t і, гл. відзець); звязана з *vistь, *veste ’сапраўдны’ (да *vedeti, гл. ведаць), параўн. нівісь (невѣсь, невѣсть) ’невядома’ (Нас.), укр. невістний ’невядомы’, в.-, н.-луж. njewesty ’тс’, ст.-слав. нев^стъ і інш.
◎ Няво́ ’няўжо’ (Бяльк.), нявбж ’тс’ (Мат. Гом.), рус. невб, неож, невож ’тс’ (пск., наўг., калуж., маск.). Відаць, з няўжо (магчымы шлях дэманструюць рус. дыял. неуж, неож, невож, гл. ESSJ SG, 2, 473–474), аднак нельга выключыць і самастойнае развіццё эмфатычнага не (*пё) ⁺во ’так’, літаральна ’ці не так’, параўн. не вот ’няўжо’: Не вотъ это правда! (Нас.).
◎ Няво́гледдзю ’без аглядкі, з усіх сіл’ (Крыў., Дзіс.). З не і ⁺огледзь, ад глядзець (гл.).
Няво́льна ’нельга, няможна’ (Нас., Сл. ЦРБ, Сл. ПЗБ), нэво́льно ’тс’ (Сл. Брэс.). Відаць, з польск. nie wolno ’тс’; наадварот, магіл. нявольна ’мімавольна’ (Бяльк.), хутчэй за ўсё з рус. невольно ’тс’.
Няво́ля ’няволя, плен’ (Яруш., Ян.), ’прымус’ (Нас., ТС), ’прыгон, услужэнне’ (ТС), ’цяжарнасць’ (Ян.). Да воля; да апошняга значэння гл. таксама нявольная ’цяжарная’, параўн. несвабодная ’тс’, ст.-слав. непраздна ’тс’.
Няво́тта ’не вельмі’ (Бяльк.). З ⁺не‑вот‑то, параўн. не вот ’не вельмі’: Не вотъ ты мнѣ потребенъ (Нас.). Гл. няво́.
Няво́шта (нево́што) ’нічога, жыве абы-як’ (Нас.), сюды ж таксама няўвошта («Энеіда навыварат»). З не + ва (ўва) ‑што, параўн. ст.-бел. ни в што ’у нішто’ і нівошта ’нічога’: Яму нівошта! (Бяльк.).
◎ Нявы́валака ’слабахарактарны, вялы чалавек’ (Мядзв.), ’нязграбны, гультаяваты чалавек’ (Мат. Маг.), ’не надта разумны’ (полац., Нар. лекс.), ’маруда’ (ушац., Нар. сл.), ’абыякавы да ўсяго’ (Жд. 2); рус. невыволока ’нялоўкі, непаваротлівы, тоўсты чалавек; неахайны чалавек’. Да валачыцца, параўн. ілюстрацыю да слова: Валачэцца, вох, і нявывалака ш (Мат. Гом.), першаснае значэнне, відаць, у ’дамасед’ (Касп.).