Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Кво́куш-кво́куш ’падзыўныя для закліку квактухі з пісклятамі (куранятамі)’ (Бяльк.). Гл. квок-квок.

Квок-квок ’квактаць (пра курыцу)’ (Нік. Напаў.). Гукапераймальнае.

Кво́ленечкі ’кволы’ (Нар. словатв.). Гл. кволы.

Кво́ліцца ’недамагаць, хварэць’ (Шат., Сержп. Пр., Янк. I, Жыв. сл., Ян., ТС), ’ныць, жаліцца, енчыць’ (Шат., Мат. Гом., Сл. паўн.-зах.). Гл. кволіць1.

Кво́ліць1 ’слабець’ (Нас.), ’непакоіць’ (Сцяшк. Сл.). Гл. кволіць2 і кволы.

Кво́ліць2 ’рабіць што-небудзь больш вольным’ (Нас.). Гл. кволы.

Кво́ліць3 ’чакаць’ (Нас.). Параўн. кволіць2 і кволы (гл.).

Кво́лы ’фізічна не развіты, слабага здароўя, хваравіты’ (ТСБМ, Нас., Шат., Касп., Грыг., Сержп. Пр., Ян., ТС, Бяльк., КЭС, лаг.). Руская тэрыторыя, дзе зафіксавана кволый, уваходзіць у адзін арэал з беларускай (Герд, Бел.-рус. ізал., 32). Беларуска-ўкраінская інавацыя (Мартынаў, Бел.-укр. ізал., 47). Укр. кволий ’слабы, хваравіты, марудны, павольны’. Паходзіць ад прыслоўя кволи ’павольна’, якое да *къволи (параўн. польск. gwoli і бел. павольна, укр. повільно) (ЕСУМ, 2, 419). Параўн. таксама кволіць2. Такая этымалогія прыводзіць да адмаўлення ад ранейшых версій, абгрунтаванне якіх было вельмі цяжкім. Гэта датычыцца Ільінскага, РФВ, 1917, 3–4, 204–206 (кволы < *kъv‑, звязанага з kyvati ’ківаць’), Праабражэнскага, I, 304 (хилый > *хволый > кволы), Фасмера, 2, 218–219 (кволый < квелить ’дражніць’).

Кво́ртка ’фортачка’ (Мат. Гом.). Да хвортка < фортка.

Кво́та ’частка, доля, працэнт’ (ТСБМ, Нас., Касп., КЭС, лаг., Гарэц.). Ст.-бел. квота ’сума грошай, дата’ (з 1680 г.) < польск. kwota ’тс’ (Булыка, Запазыч., 146), якое з с.-лац. quota ’сума грошай’ (Слаўскі, 3, 501–502).

Кво́тнік ’ліхвяр’ (Гарэц.). Гл. квота, квоты.

Кво́ты ’працэнты’ (Шн., Мядзв., Бяльк.). Гл. квота.