свой, свайго́,
1.
2.
3. Уласцівы толькі дадзенай асобе або прадмету; своеасаблівы.
4. Прызначаны для каго‑, чаго‑н.; адпаведны, належны.
5. Які знаходзіцца ў сваяцкіх, сяброўскіх або іншых блізкіх адносінах, звязаны месцам жыхарства, сумеснай працай, агульнымі інтарэсамі і пад.
6.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
узня́ць, ‑німу, ‑німеш, ‑німе і уздыму, уздымеш, уздыме;
1. Узяць, падабраць што‑н. (з зямлі, падлогі і пад.).
2. Падняць, аддзяліць ад зямлі і пад., маючы столькі сілы, каб утрымаць (што‑н. цяжкае).
3. Падняць уверх, перамясціць у больш высокае становішча.
4. Перавесці ў вертыкальнае становішча, адкрываючы або закрываючы што‑н.
5. Прымусіць устаць, скрануцца з месца з якой‑н. мэтай.
6. Пачаць якое‑н. дзеянне (у спалучэнні з назоўнікамі, якія выражаюць дзеянне або вынік дзеяння).
7. Зрабіць больш высокім.
8. Павялічыць, павысіць.
9. Наладзіць, палепшыць (што‑н. заняпалае, запушчанае, разбуранае).
10. Узараць (папар, цаліну і пад.).
11.
12.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ісці́, іду, ідзеш, ідзе; ідзём, ідзяце, ідуць;
1. Перамяшчацца, перасоўвацца ў прасторы:
а) Рухацца, ступаючы нагамі, робячы крокі (пра чалавека і жывёлу); крочыць.
б) Ехаць, плысці, ляцець (пра сродкі перамяшчэння).
в) Быць у дарозе, будучы адасланым куды‑н. (пра пісьмы, пасылкі, кантэйнеры і інш.).
2.
3.
4.
5.
6. Набліжацца, з’яўляцца адкуль‑н.
7.
8.
9. Рассцілацца, пралягаць; мець пэўны кірунак, цягнуцца.
10. Дзейнічаць, працаваць (пра механізмы, машыны і пад.).
11. Капаць, цячы, ляцець (пра ападкі).
12. Мінаць, працякаць, праходзіць у часе.
13. Цягнуцца, працягвацца.
14. Мець месца, адбывацца, праходзіць.
15. Весці пачатак, паходзіць ад чаго‑н.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пры,
Спалучэнне з прыназоўнікам «пры» выражае:
Прасторавыя адносіны
1. Ужываецца для ўказання на непасрэдную блізкасць ад якога‑н. месца.
2. Ужываецца для ўказання на прадмет, установу ці арганізацыю, якія ўключаюць у свой склад што‑н. дапаможнае, падсобнае.
3. Ужываецца для ўказання на месца, установу і пад., дзе хто‑н. займае якое‑н. службовае становішча або дзе што‑н. адбываецца.
Часавыя адносіны
4. Ужываецца для ўказання на падзею ці з’яву, у момант якой адбываецца што‑н.
5. Ужываецца для ўказання на эпоху, перыяд, час, на працягу якіх што‑н. адбываецца, здзяйсняецца.
Аб’ектныя адносіны
6. Ужываецца для ўказання на прадмет, які знаходзіцца ў наяўнасці, які ёсць у каго‑н.
7.
8. Ужываецца для ўказання на асобу, у якой хто‑н. знаходзіцца, жыве.
Акалічнасныя адносіны
9. Ужываецца для ўказання на якую‑н. з’яву, акалічнасць, якія суправаджаюць што‑н.
10. Ужываецца для ўказання на асобу ці калектыў, у прысутнасці якіх што‑н. адбываецца.
11. Ужываецца для ўказання на стан, у якім хто‑, што‑н. знаходзіцца.
Прычынныя адносіны
12. Ужываецца для ўказання на прычыну, падставу чаго‑н.
13. Ужываецца для ўказання на наяўнасць якіх‑н. уласцівасцей, якасцей і пад., якія выклікаюць што‑н., з’яўляюцца прычынай чаго‑н. або падставай для чаго‑н.
Умоўныя адносіны
14. Ужываецца для ўказання на падзею, факт або абставіны, якія з’яўляюцца ўмовай для ажыццяўлення чаго‑н.
Уступальныя адносіны
15. Ужываецца для ўказання на прадмет або абставіны, нягледзячы на якія што‑н. існуе, адбываецца.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спусці́ць, спушчу, спусціш, спусціць;
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Кала́ч 1 ’круг’ (
Кала́ч 2 ’круглая булка пшанічнага хлеба’ (
Кала́ч 3 ’расліна рагоз, Typha’, ’насенная шышка рагозу’, ’кіях кукурузы’ (
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
свой,
1.
2.
◊ на сваі́м хле́бе — на свои́х хлеба́х;
не пры сваі́м ро́зуме — не в своём уме́;
не сваі́м го́ласам (крыча́ць) — не свои́м го́лосом (крича́ть);
сам не с. — сам не свой;
с. хло́пец — свой па́рень;
с. чалаве́к — свой челове́к;
с. брат — свой брат;
сваі́м аду́мам — свои́м умо́м; как взду́мается;
сваі́мі сі́ламі — свои́ми си́лами;
сваі́м хо́дам — свои́м хо́дом;
сваі́м судо́м — свое́й вла́стью;
у с. час — в своё вре́мя;
ісці́ сваёй даро́гай — идти́ свое́й доро́гой (свои́м путём);
свая́ кашу́ля бліжэ́й да це́ла — своя́ руба́шка бли́же к те́лу;
свая́ кроў — своя́ кровь;
свая́ ме́рка — свой арши́н;
свая́ рука́ — своя́ рука́;
сваёй руко́й — свое́й руко́й;
дайсці́ сваёй галаво́й — дойти́ свои́м умо́м;
на сваю́ галаву́ — на свою́ го́лову;
называ́ць рэ́чы сваі́мі імёнамі — называ́ть ве́щи свои́ми имена́ми;
на свае́ во́чы ба́чыць — свои́ми глаза́ми ви́деть;
на сваі́х дваі́х —
зарабі́ць сваі́м мазалём — зарабо́тать свои́м трудо́м;
сваі́м гарбо́м — свои́м горбо́м;
сваі́х не пазна́еш — свои́х не узна́ешь;
не ве́рыць сваі́м вача́м (вуша́м) — не ве́рить свои́м глаза́м (уша́м);
ко́жнаму сваё — ка́ждому своё;
трыма́ць сваё наўме́ — име́ть за́днюю мысль;
на сваю́ шы́ю — на свою́ ше́ю;
дрыжа́ць за сваю́ шку́ру — дрожа́ть за свою́ шку́ру;
ратава́ць сваю́ шку́ру — спаса́ть свою́ шку́ру;
глядзе́ць са сваёй звані́цы — смотре́ть со свое́й колоко́льни;
ме́раць на свой капы́л — ме́рить на свой арши́н;
гнуць сваю́ лі́нію — гнуть свою́ ли́нию;
уткну́ць свой нос — су́нуть свой нос;
на свой страх — на свой страх;
на сваю́ адка́знасць — на свою́ отве́тственность, на свой страх и риск;
на сваі́м ме́сцы — на своём ме́сте;
паставі́ць на (сваё) ме́сца — (каго) поста́вить на (своё) ме́сто (кого);
не ў сваёй тале́рцы — не в свое́й таре́лке;
пры сваі́х інтарэ́сах — при свои́х интере́сах;
не ба́чыць
ве́даць як свае́ пяць па́льцаў — знать как свои́ пять па́льцев;
гаспада́р свайго́ сло́ва — хозя́ин своего́ сло́ва;
сказа́ць сваё сло́ва — сказа́ть своё сло́во;
ма́йстар сваёй спра́вы — ма́стер своего́ де́ла;
дзяўбці́ сваё — тверди́ть своё;
сваі́мі сло́вамі — свои́ми слова́ми;
сваі́м пара́дкам — свои́м поря́дком, свои́м чередо́м;
у сваю́ чаргу́ — в свою́ о́чередь;
замыка́цца ў сваёй шкарлу́піне — замыка́ться в свое́й скорлупе́;
вары́цца ў сваі́м саку́ — вари́ться в со́бственном (своём) соку́;
стая́ць на сваі́х нага́х — стоя́ть на свои́х нога́х;
перарабі́ць на свой лад — переде́лать на свой лад;
паста́віць на сваі́м — поста́вить на своём;
стая́ць на сваі́м — стоя́ть на своём;
пра́віць сваё — упо́рствовать, стоя́ть на своём;
сваёй асо́бай — со́бственной персо́ной;
гаспада́р свайго́ лёсу — хозя́ин свое́й судьбы́;
не ба́чыць як сваі́х вушэ́й — не ви́деть как свои́х уше́й;
уваткну́ць свае́ тры гро́шы — су́нуть свой нос;
не ў свае́ са́ні не садзі́ся —
свая́ рука́ ўлады́ка —
свая́ ха́тка — ро́дная ма́тка —
у сваёй ха́це і сце́ны памага́юць —
поп сваё, а чорт сваё —
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
па 1,
Спалучэнне з прыназоўнікам «па» выражае:
Прасторавыя адносіны
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Часавыя адносіны
7.
8.
9.
10.
11.
Аб’ектныя адносіны
12.
13.
14.
15.
16.
17.
Размеркавальныя адносіны
18.
Колькасныя адносіны
19.
Адносіны спосабу дзеяння
20.
Прычынныя адносіны
21.
22.
Мэтавыя адносіны
23.
па 2,
Асобная фігура ў танцы; танцавальны крок.
[Фр. pas — крок.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Калду́н 1 ’вядзьмар, чараўнік’ (
Калду́н 2 ’Plica polonica, спецыфічная хвароба, якую раней лячылі праз запушчэнне каўтуна’ (
Калду́н 3 ’варэнік з мясам або з грыбамі’ (
Калду́н 4 ’страўнік’ (
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
цягну́ць, цягну, цягнеш, цягне;
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15. Слаба дзьмуць, рухацца, ісці (пра паветра).
16.
17.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)