так,
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7. Ужываецца ў рэпліцы-адказе з агульным значэннем неакрэсленасці.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Verbum
анлайнавы слоўнікнага́
◊ пад нага́мі — под нога́ми;
лёгкі на но́гі — лёгок на́ ногу;
збі́цца з ног — сби́ться с ног;
валі́ць з ног — вали́ть с ног;
кало́с на гліня́ных нага́х —
но́гі не казённыя — в нога́х пра́вды нет;
круці́цца пад нага́мі — верте́ться под нога́ми;
кульга́ць на абе́дзве нагі́ — хрома́ть на о́бе ноги́;
чорт нагу́ зло́міць — чёрт но́гу сло́мит;
но́гі збіць — но́ги отби́ть;
без за́дніх ног — без за́дних ног;
задра́ць но́гі — а) отда́ть бо́гу ду́шу; б) бря́кнуться;
валя́цца ў ~га́х — валя́ться в нога́х;
валі́цца з ног — вали́ться с ног;
блы́тацца пад нага́мі — пу́таться под нога́ми;
стаць на но́гі — стать на́ ноги;
паста́віць на но́гі — поста́вить на́ ноги;
станаві́цца на но́гі — станови́ться на́ ноги;
падня́ць на но́гі — подня́ть на́ ноги;
падня́цца на но́гі — подня́ться на́ ноги;
дагары́ нага́мі — а) вверх торма́шками; б) вверх дном;
кі́нуцца ў но́гі — упа́сть к нога́м;
пусці́цца (кі́нуцца) з усі́х ног — бро́ситься со всех ног;
з рука́мі і нага́мі — с рука́ми и нога́ми;
(спаць) без за́дніх ног — (спать) без за́дних ног;
ледзь (чуць) но́гі но́сяць — едва́ (е́ле) но́ги но́сят;
ні наго́й — (да каго) ни ного́й (к кому);
уста́ць з ле́вай нагі́ — встать с ле́вой ноги́;
вы́цягнуць но́гі — протяну́ть но́ги;
ісці́ (нага́) у нагу́ — идти́ (нога́) в но́гу;
баранава́ць нага́мі — выде́лывать (выпи́сывать) (нога́ми) кренделя́;
ног не давалачы́ — ног не дотащи́ть;
нага́ за нагу́ — нога́ за́ ногу;
быць на каро́ткай назе́ — быть на коро́ткой ноге́;
паста́віць з галавы́ на но́гі — поста́вить с головы́ на́ ноги;
звяза́ць па рука́х і нага́х — связа́ть по рука́м и нога́м;
нагі́ не бу́дзе — (чыёй, дзе) ноги́ не бу́дет (чьей, где);
каб і нагі́ (чыёй) тут не было́! — что́бы и ноги́ (чьей) здесь не́ было!;
з галавы́ да ног — с головы́ до ног;
н. не сту́піць — (куды) нога́ не сту́пит (куда);
ні рук ні ног не чуць — изнемо́чь от уста́лости;
на ро́ўнай назе́ — на ра́вной ноге́;
кла́няцца ў но́гі — (каму) кла́няться в но́ги (кому);
з ног да галавы́ — с ног до головы́;
стая́ць адно́й наго́й у магі́ле — стоя́ть одно́й ного́й в моги́ле;
адна́ нага́ тут, друга́я там — одна́ нога́ здесь, друга́я там;
адчу́ць гле́бу пад нага́мі — почу́вствовать по́чву под нога́ми;
губля́ць (тра́ціць) гле́бу пад нага́мі — теря́ть по́чву под нога́ми;
зямля́ гары́ць пад нага́мі — земля́ гори́т под нога́ми;
браць но́гі ў ру́кі — дава́ть стрекача́ (тя́гу);
вы́біць гле́бу з-пад ног — вы́бить по́чву из-под ног;
дай бог но́гі — дай бог но́ги;
збі́цца з нагі́ — сби́ться с ноги́;
ледзь (чуць) валачы́ но́гі — едва́ (е́ле) волочи́ть но́ги;
ледзь (чуць) на нага́х трыма́цца — едва́ (е́ле) на нога́х держа́ться;
на адно́й назе́ — на одно́й ноге́;
нага́ не ступа́ла — нога́ не ступа́ла;
на шыро́кую нагу́ — на широ́кую но́гу;
ног не чуць пад сабо́й — не чу́вствовать ног под собо́й;
ні ў зуб наго́й — ни в зуб ного́й;
но́гі адбі́ць (збіць) — оста́ться без ног;
падста́віць нагу́ — подста́вить но́гу;
падтапта́ць пад но́гі — подмя́ть по́д ноги;
наступа́ць на но́гі — наступа́ть на́ ноги;
узя́ць нагу́ —
на нага́х — на нога́х;
на нага́х не стая́ць — на нога́х не стоя́ть;
куды́ но́гі нясу́ць — куда́ но́ги несу́т;
паку́ль но́гі но́сяць — пока́ но́ги но́сят;
з яко́й нагі́ танцава́ць — с како́й ноги́ танцева́ть;
як (чаго́) ле́вая нага́ хо́ча — как (чего́) ле́вая нога́ хо́чет;
адку́ль то́лькі но́гі ўзялі́ся — отку́да то́лько но́ги взяли́сь;
патрэ́бен як саба́ку пя́тая нага́ — ну́жен как соба́ке пя́тая нога́;
адбіва́цца рука́мі і нага́мі — отбива́ться рука́ми и нога́ми;
но́гі заплята́юцца — но́ги заплета́ются;
у нага́х пра́ўды
во́ўка но́гі ко́рмяць —
за дурно́й галаво́й нага́м непако́й —
ты на гару́, чорт за нагу́ —
пасадзі́ свінню́ за стол — яна́ і но́гі на стол —
конь на чатыро́х нага́х, і то спатыка́ецца —
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
стаць, стану, станеш, стане;
1. Ступіўшы на якое‑н. месца або куды‑н., спыніцца; размясціцца ў вертыкальным становішчы.
2. Падняцца на ногі, устаць.
3. Узяцца за якую‑н. работу, распачаць якую‑н. дзейнасць, звязаную са знаходжаннем на нагах.
4. Запыніцца, спыніць рух (пра чалавека, жывёлу, калёсы і пад.).
5. Перастаць працаваць, дзейнічаць (пра механізмы, заводы, фабрыкі і пад.).
6. Замерзнуць (пра раку).
7. З’явіцца, падняцца над зямлёй, гарызонтам.
8. Часова размясціцца дзе‑н. (на адпачынак, пастой, стаянку).
9.
10.
11. Памясціцца, размясціцца на якім‑н. месцы (пра прадметы).
12. Узнікнуць, з’явіцца.
13. Адбыцца, здарыцца, зрабіцца.
14. Заступіцца за каго‑н.
15. Замяніць каго‑н. у чым‑н.
16.
17.
18. Ужываецца ў саставе выказніка ў значэнне зрабіцца кім‑, чым‑н.
19. Выкарыстоўваецца ў саставе дзеяслоўнага выказніка ў значэнні дзеяслова «пачаць».
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
на I
1. с
2. с
3. с
4. с
5. с
6.
7. с
на II частица на;
◊ вось табе́ і на́! — вот тебе́ и на́!;
на́ табе́! — на́ тебе́!
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
за 1,
Спалучэнне з прыназоўнікам «за» выражае:
Прасторавыя адносіны
1.
2.
Часавыя адносіны
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Аб’ектныя адносіны
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
Прычынныя адносіны
22.
23.
Мэтавыя адносіны
24.
Колькасныя адносіны
25.
26.
Акалічнасныя адносіны
27.
Азначальныя адносіны
28.
29.
за 2,
У падтрымку, на карысць каго‑, чаго‑н.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цягнуць, цягну, цягнеш, цягне;
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15. Слаба дзьмуць, рухацца, ісці (пра паветра).
16.
17.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
go2
go by car/bus/train е́хаць машы́най/аўто́бусам/цягніко́м;
go by air ляце́ць самалётам;
go by sea плыць мо́рам;
go on foot ісці́ пе́шшу
2. выхо́дзіць, адыхо́дзіць; выязджа́ць, ад’язджа́ць;
3. працава́ць, дзе́йнічаць (пра механізмы, машыны
4. рабі́цца, станаві́цца (звычайна азначае змену ў горшы бок);
5. (at)
1) энергі́чна ўзя́цца за што
2) кі́дацца на каго́
6. (by)
1) прахо́дзіць, міна́ць (пра час);
as the years go by з ця́гам ча́су;
2) дзе́йнічаць (згодна з чым
go by the rules трыма́цца пра́вілаў;
7. (for)
1)
2) падаба́цца;
3) спрабава́ць атрыма́ць або́ вы́йграць што
4) ты́чыцца, даты́чыцца;
8. (into)
1) увахо́дзіць;
2) уніка́ць; растлума́чваць; разгляда́ць;
9. (through)
1) перажыва́ць; перано́сіць;
2) прагляда́ць; правяра́ць;
3) патра́ціць;
4) быць прыня́тым (пра закон, план
5) (with) здзе́йсніць; I can’t go through with the plan. Я не магу здзейсніць гэты план.
10. (with) падыхо́дзіць, пасава́ць;
11. (without) абыхо́дзіцца (без);
♦
it goes without saying само́ сабо́й зразуме́ла;
be going to do
go about
1. займа́цца;
2. пачына́ць;
3. хадзі́ць (пра чуткі);
go ahead
1. пачына́ць;
2. праця́гваць; Work is going ahead. Работа працягваецца.
go along
1. ісці́, ру́хацца
2. праця́гваць
3. (with) згаджа́цца; падтры́мліваць;
go around
1. быць распаўсю́джаным (пра хваробы);
2. (with) сустрака́цца; вадзі́цца;
go back
1. вярта́цца
2. браць пача́так;
3. (on) паруша́ць (абяцанне, дагавор і да т.п);
go down
1. зніжа́цца; ру́хацца ўні́з;
2. тану́ць;
3. увайсці́ ў гісто́рыю, захава́цца ў вяка́х;
4. (with)
5. : She went down on her knees. Яна ўкленчыла.
go in
1. схава́цца за хма́ру (пра сонца, месяц)
2.
go in for a competition браць удзе́л у ко́нкурсе
3. (for) займа́цца; захапля́цца;
go off
1. узарва́цца; стрэ́ліць;
2. пачу́цца (пра званок, гудок
3. пагарша́цца;
4. адключа́цца;
5.
6. (with)
go on
1. адбыва́цца;
2. праця́гваць; праця́гвацца;
3. прахо́дзіць, міна́ць (пра час);
4. пача́ць дзе́йнічаць; уключа́ць, уключа́цца;
5.
♦ Go on (with you)!
be going on with
go out
1. выхо́дзіць з до́му (асабліва для ўцехі, забаў);
2. вы́ехаць, пае́хаць (звычайна далёка ці на доўгі час);
3. (рэгуля́рна) сустрака́цца, ба́віць час (з кім
4. ту́хнуць, га́снуць (пра агонь, святло)
5. выхо́дзіць з мо́ды
6. быва́ць на лю́дзях/у кампа́ніі;
go over
1. агляда́ць; правяра́ць;
go over the account прагляда́ць раху́нкі
2. паўтара́ць;
3. (to) пайсці́, схадзі́ць;
4. (to) перае́хаць;
5. перайсці́;
go round
go under
1. тану́ць
2. гі́нуць;
go up
1. узраста́ць; павялі́чвацца;
2. падніма́цца, падыма́цца;
3. будава́цца;
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
галава́
1.
2.
3.
○ мёртвая г. —
◊ у ~вах — в голова́х, в изголо́вье;
злама́ць (скруці́ць) сабе́ ~ву́ — слома́ть (сверну́ть) себе́ ше́ю;
на сваю́ ~ву́ — на свою́ го́лову;
аве́чая г. — бара́нья башка́;
г. яло́вая — голова́ ело́вая;
бе́дная г. — бе́дная голова́;
гара́чая г. — горя́чая голова́;
дзіра́вая г. — дыря́вая голова́;
дубо́вая г. — дубо́вая голова́;
залата́я г. — золота́я голова́;
све́тлая г. — све́тлая голова́;
г. — два ву́хі — садо́вая голова́;
вы́біць дур з ~вы́ — вы́бить дурь из головы́;
г. ідзе́ кру́гам — голова́ идёт кру́гом;
як снег на ~ву́ — как снег на го́лову;
ве́цер у ~ве́ — ве́тер в голове́;
з ~во́й — с голово́й; башкови́тый;
хоць кол на ~ве́ чашы́ — хоть кол на голове́ теши́;
як на маю́ дурну́ю ~ву́ (мой дурны́ ро́зум) — по мое́му сла́бому разуме́нию;
ле́зці ў ~ву́ — лезть в го́лову;
не знасі́ць ~вы́ — (каму) не сноси́ть головы́ (кому);
падня́ць (узня́ць) ~ву́ — подня́ть го́лову;
вы́йсці (вы́лецець, вы́скачыць) з ~вы́ — вы́йти (вы́лететь, вы́скочить) из головы́;
у вір ~во́ю — в о́мут голово́й;
стая́ць над ~во́ю — стоя́ть над голово́й;
вы́даць (сябе́) з ~во́й — вы́дать (себя́) с голово́й;
зве́сіць (апусці́ць) ~ву́ — пове́сить (опусти́ть) го́лову;
трыма́ць ~ву́ высо́ка — держа́ть го́лову высоко́;
се́сці на ~ву́ — сесть на го́лову;
даць ~ву́ на адсячэ́нне — дать го́лову на отсече́ние;
г. кру́жыцца (кру́ціцца) — голова́ кру́жи́ться;
у ~ве́ закружы́лася (закруці́лася) — в голове́ закружи́лось;
закруці́ць ~ву́ — вскружи́ть го́лову;
валі́ць з хво́рай ~вы́ на здаро́вую — вали́ть с больно́й головы́ на здоро́вую;
хадзі́ць на ~ве́ — ходи́ть на голове́;
рызыку́ючы ~во́й — риску́я жи́знью;
варушы́ць ~во́ю — шевели́ть мозга́ми;
во́лас з ~вы́ не ўпадзе́ — во́лос с головы́ не упадёт;
з ~вы́ да ног — с головы́ до ног;
з ног да ~вы́ — с ног до головы́;
удзяўбці́ (убі́ць) у ~ву́ — вдолби́ть (вбить, втемя́шить) в го́лову;
куры́ная г. — кури́ная голова́;
руча́цца ~во́й — руча́ться голово́й;
а яму́ (ёй, ім) не ў ~ве́ — а ему́ (ей, им) и го́ря ма́ло;
не гэ́та (у каго) у ~ве́ — не э́то (у кого) на уме́;
а мне гэ́та не ў ~ве́ — а я э́то из ви́да упусти́л; а мне невдомёк;
не мець клёку ў ~ве́ — без царя́ в голове́;
тлумі́ць (маро́чыць) ~ву́ — моро́чить го́лову;
дайсці́ сваёй ~во́ю — дойти́ свои́м умо́м;
клёпкі ў ~ве́ не хапа́е — клёпки в голове́ не хвата́ет;
няха́й твая́ (яго́) г. не балі́ць — э́то не твоя́ (не его́) забо́та;
набра́ць (сабе́) у ~ву́ — вбить (себе́) в го́лову;
мякі́на ў ~ве́ — мяки́на в голове́, пуста́я башка́; голова́ трухо́й наби́та;
не з тваёй (ва́шай і г.д.) ~во́й — не с твои́м (ва́шим и т.д.) умо́м; не твоего́ (ва́шего и т.д.) ума́ де́ло;
злажы́ць ~ву́ — сложи́ть го́лову;
прыйсці́ ў ~ву́ — прийти́ в го́лову;
у ~ву́ не ле́зе — в го́лову не ле́зет;
схапі́цца за ~ву́ — схвати́ться за го́лову;
не то́ўпіцца ў ~ве́ — не вмеща́ется в голове́;
не схіля́ць ~вы́ — не склоня́ть головы́;
пастая́ць ~во́й — постоя́ть голово́й;
падста́віць ~ву́ — подста́вить го́лову;
акуну́цца з ~во́й — окуну́ться с голово́й;
бі́цца ~во́й аб сцяну́ — би́ться голово́й об сте́ну;
вы́кінуць ду́расць з ~вы́ — вы́бросить дурь из головы́;
адда́ць ~ву́ пад закла́д — отда́ть го́лову в закла́д;
адка́зваць ~во́й — отвеча́ть голово́й;
міністэ́рская г. — министе́рская голова́;
г. з плеч — голова́ с плеч;
~во́й налажы́ць — пропа́сть; поги́бнуть;
сту́кнула ў ~ву́ — сту́кнуло в го́лову;
зняць ~ву́ — снять го́лову;
засе́сці ў ~ву́ — засе́сть в го́лову;
адуры́ць (задуры́ць) ~ву́ — (каму) заморо́чить го́лову (кому);
згубі́ць ~ву́ — потеря́ть го́лову;
намы́ліць ~ву́ — (каму) намы́лить го́лову (кому);
на све́жую ~ву́ — на све́жую го́лову;
з ~вы́ не выхо́дзіць — из головы́ не выхо́дит;
на сваю́ ~ву́ — на свою́ го́лову;
мець ~ву́ на пляча́х — име́ть го́лову на плеча́х;
адкруці́ць ~ву́ — (каму) сверну́ть го́лову (кому);
забі́ць ~ву́ — (чым) заби́ть го́лову (чем);
уда́рыць у ~ву́ — уда́рить в го́лову;
це́раз ~ву́ — (чыю) че́рез го́лову (чью);
кроў кі́нулася ў ~ву́ — кровь бро́силась (уда́рила) в го́лову;
вы́кінуць з ~вы́ — вы́бросить из головы́;
за ба́цькавай ~во́й (жыць) — за роди́тельской спино́й (жить);
як абухо́м па ~ве́ — как о́бухо́м по голове́;
г. як рэ́шата — дыря́вая голова́;
г. (не) ва́рыць — голова́ (не) ва́рит;
паста́віць з ~вы́ на но́гі — поста́вить с головы́ на́ ноги;
схілі́ць ~ву́ — (перад кім, чым) склони́ть го́лову (перед кем, чем);
сам сабе́ г. — сам себе́ голова́;
каро́на з ~вы́ не зва́ліцца (не спадзе́) — коро́на с головы́ не упадёт;
кру́кам ~вы́ не даста́ць — не подступи́ться;
на скрут (злом) ~вы́ — сломя́ го́лову; очертя́ го́лову;
лама́ць ~ву́ — (над чым) лома́ть го́лову (над чем);
заплаці́ць ~во́й — заплати́ть голово́й;
адна́ г. до́бра, а дзве лепш —
і да булавы́ трэ́ба г. —
што г., то ро́зум —
за дурно́й ~во́й нага́м неспако́й —
ад чужо́га ша́лу г. кру́ціцца —
пакая́ннай галавы́ меч не сячэ́ —
што ў цвяро́зага ў ~ве́, то́е ў п’я́нага на языку́ —
г. з пакло́нам, язы́к з прыгаво́ркай —
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
браць, бяру, бярэш, бярэ; бяром, бераце, бяруць;
1.
2. Сілай захопліваць што‑н., дамагацца ў барацьбе.
3. Прымушаць несці якую‑н. службу, выконваць які‑н. абавязак.
4. З боем авалодваць чым‑н.
5. Збіраць, спаганяць што‑н.
6. Жаніцца з кім‑н.
7. Знаходзіць.
8. Спыняцца на чым‑н., выбіраючы з многага.
9. Выдаткоўваць, займаць, выкарыстоўваць.
10. Надзяваць, прывязваць.
11. Рабіць якое‑н. фізічнае або псіхічнае ўздзеянне на каго‑н., што‑н., разбіраць, апаноўваць.
12. Перамагаць у схватцы.
13. Набіраць хуткасць, дасягаць пэўнага ўзроўню.
14. Пачынаць рухацца, пераадольваючы перашкоду, цяжкасць.
15. Дамаўляцца аб выкарыстанні чаго‑н.
16. Умоўна прымаць, лічыць.
17. Удзельнічаць; згаджацца.
18. Купляць.
19.
20. Есці, спытваць (
21. Мацнець.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хадзі́ць, хаджу́, хо́дзіш, хо́дзіць;
1. Мець здольнасць, магчы рухацца, ступаючы нагамі (пра чалавека і жывёл).
2. Тое, што і ісці (у 1 знач.), аднак хадзіць абазначае рух, які паўтараецца, адбываецца ў розны час і ў розных напрамках.
а) Перамяшчацца, ступаючы нагамі, робячы крокі (пра чалавека і жывёлу).
б) Перамяшчацца пэўным маршрутам; ездзіць, плысці, ляцець (пра сродкі перамяшчэння).
в) Перамяшчацца ў пэўным кірунку (пра свяцілы, хмары і пад.).
г) Перамяшчацца, рухацца масай, патокам, чарадой.
3.
4. Пераходзіць, перадавацца ад аднаго да другога.
5. Быць у руху; рухацца ўзад і ўперад або ўверх і ўніз, з аднаго боку ў другі.
6. Падымацца і апускацца пры глыбокім дыханні, пры напружанні і пад.
7. Укісаючы, брадзіць.
8.
9.
10.
11. Насіць што‑н., апранацца як‑н., у што‑н.
12.
13. Быць, знаходзіцца ў якім‑н. стане, настроі.
14. Выкарыстоўвацца тым або іншым чынам, у той або іншай запрэжцы (пра коней і пад.).
15. Рабіць ход якой‑н. фігурай, картай.
16.
17.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)