Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

апрашчэ́нне, ‑я, м.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. апрашчацца — апрасціцца.

апро́ствацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.

1. Незак. да апрастацца (у 1 знач.).

2. Зал. да апростваць.

апро́стваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.

Незак. да апрастаць.

апро́ч, прыназ. з Р.

Тое, што і апрача. Нічога не скажаш, апроч: век жыві і век вучыся. Грамовіч. Ганначка вельмі пільна паглядзела ў той бок і нічога, апроч светлай плямкі ў сіне-зялёнай смузе лесу, не ўбачыўшы, сказала: — У іх ёсць хлопчык Ігар. Брыль. Апроч усяго, Аўгіння ўмела накіраваць справу так, што верх заставаўся за ёю. Колас.

апруцяне́лы, ‑ая, ‑ае.

Разм.

1. Застылы, скарчанелы (пра труп, часткі мёртвага цела). Ляжаў .. [Амелька] апруцянелы, з раскінутымі рукамі, пасінелы, агідны, як і ўсё яго жыццё. Сабаленка.

2. Які страціў адчувальнасць; анямелы, адубелы.

апруцяне́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.

Разм.

1. Застыць, скарчанець (пра труп, часткі мёртвага цела). [Ракуцька:] — Паспеў я яшчэ заўважыць, як дрыгнулі яго [немца] ногі і апруцянелі навек. Чорны.

2. Страціць адчувальнасць; анямець, адубець. Цела проста апруцянела і страціла здольнасць што-небудзь успрымаць. Чарнышэвіч.

апрыёрнасць, ‑і, ж.

Уласцівасць апрыёрнага: незалежнасць ад вопыту.

апрыёрны, ‑ая, ‑ае.

Які папярэднічае вопыту, не залежыць ад яго; які не заснаваны на вопыце; проціл. апастэрыёрны. [Жураўскі:] — Але лабараторыя — тая ж практыка. Апрыёрныя вывады правяраюцца доследамі, вопытам. Шамякін.

апрыёры, прысл.

1. Незалежна ад вопыту, да вопыту; проціл. апастэрыёры.

2. перан. Не правяраючы чаго‑н. загадзя.

[Лац. a — ад і priori — які папярэднічае.]

апры́краць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.

Надакучыць з-за аднастайнасці, паўтарэння чаго‑н.; стаць непрыемным, прыкрым, нязносным. Я рад, што змоўклі оды — Апрыкралі яны: Дзе оды, там заўсёды Ёсць месца для маны. Непачаловіч. А тут, на Грабскім хутары, душна, цесна і даўно апрыкрала ўсё. Лупсякоў.